Νόσος Πάρκινσον | διάγνωση και νευρικό σύστηκα – Παγκόσμια Ημέρα

Η Παγκόσμια Ημέρα για την νόσο του Πάρκινσον θεσπίστηκε το 1997 με πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Ασθένεια Πάρκινσον (EPDA) και την υποστήριξη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.

Τον ίδιο χρόνο δόθηκε στη δημοσιότητα η «Χάρτα της EPDA», που σκοπό είχε να ενημερώσει τους πάσχοντες από την ασθένεια για τα δικαιώματά τους, αλλά και να ευαισθητοποιήσει το παγκόσμιο κοινό.

Η 11η Απριλίου, που επελέγη ως Παγκόσμια Ημέρα για την Νόσο του Πάρκινσον είναι ημερομηνία γέννησης το 1775 του Τζέιμς Πάρκινσον, του Άγγλου γιατρού, που ανακάλυψε, το 1817, τη συμπτωματολογία της ασθένειας, που πλήττει το νευρικό σύστημα του ανθρώπου και σήμερα είναι γνωστή με το όνομά του.

Η νόσος του Πάρκινσον είναι μια προοδευτική νευροεκφυλιστική διαταραχή, που σχετίζεται με τη δυσλειτουργία ή απώλεια των ντοπαμινεργικών νευρώνων στον εγκέφαλο, την έλλειψη ντοπαμίνης, και το σχηματισμό παθολογικών σωματιδίων-πρωτεϊνών, των Lewy Bodies, στους νευρώνες. Αποτελεί μια ιδιοπαθή νόσο του νευρικού συστήματος, που χαρακτηρίζεται από κινητικές και μη κινητικές εκδηλώσεις. Η νόσος έχει περιγραφεί ήδη από το 1817, από τον James Parkinson. Έχει συνδεθεί με σημαντική ανικανότητα και χαμηλή ποιότητα ζωής. 

Η επίπτωση της νόσου ανεβαίνει με την άνοδο της ηλικίας από 17,4 περιστατικά ανά 100.000 άτομα-χρόνια σε ηλικίες μεταξύ των 50 και 59, σε 93,1 περιπτώσεις ανά 100.000 σε ηλικίες 70-79, με κίνδυνο εμφάνισης της νόσου, κάποια στιγμή στη ζωή ενός ατόμου, 1,5%. Η μέση ηλικία εμφάνισης της νόσου είναι τα 60 έτη, και το μέσο διάστημα από την εμφάνιση της νόσου μέχρι το θάνατο είναι 15 χρόνια. Η ακριβής αιτία θανάτου είναι δύσκολο να αναγνωρισθεί, αλλά πνευμονία είναι η πιο συνηθισμένη αιτία. Οι άνδρες έχουν 1,5 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης νόσου, σε σχέση με τις γυναίκες.  

Προδιαθεσικοί παράγοντες: Η ηλικία αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου, παρόλο που 10% των ατόμων που νοσούν είναι μικρότεροι από 45 ετών. Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι το οικογενειακό ιστορικό για νόσο του Πάρκινσον, έκθεση σε φυτοφάρμακα και άλλοι περιβαλλοντικοί παράγοντες. Σύμφωνα με κάποιες μελέτες, οι μη καπνιστές έχουν διπλάσια πιθανότητα να εμφανίσουν τη νόσο, όπως και οι μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες και οι άνδρες, που λαμβάνουν χαμηλή ποσότητα καφεϊνης, φαίνεται να έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης νόσου.  

Κλινική εικόνα: Η νόσος του Πάρκινσον κλινικά χαρακτηρίζεται από τρόμο ηρεμίας, υπερτονία, ακινησία, αμιμία προσώπου και διαταραχές στη στάση και την ισορροπία. Τα πρώιμα συμπτώματα της νόσου είναι δύσκολο να γίνουν αντιληπτά, η νόσος επιδεινώνεται σχετικά αργά, και πολλές φορές, η διάγνωση καθυστερεί 2-3 χρόνια από τα πρώτα συμπτώματα. Οι πρώτες αντιληπτές εκδηλώσεις είναι τρόμος ηρεμίας, στο 70% των περιπτώσεων, απώλεια δεξιοτήτων του ενός χεριού, βραδυκινησία και δυσκαμψία. Το σημείο του οδοντωτού τροχού κατά την εξέταση της πηχεοκαρπικής άρθρωσης είναι επίσης χαρακτηριστικό.  

Σε μετέπειτα στάδια, το πρόσωπο του ασθενούς είναι ανέκφραστο και ο λόγος μονότονος με δυσαρθρία. Η βάδιση γίνεται με μικρά βήματα, τον κορμό κυρτό, τα χέρια καθηλωμένα στα πλάγια, με συρτό βηματισμό, συνήθως όμως με επιταχυνόμενο ρυθμό. Όλες οι κινήσεις που απαιτούν δεξιότητα, όπως το φαγητό, η ένδυση, το μπάνιο, γίνονται πολύ αργά και συχνά απαιτείται βοήθεια. Οι ασθενείς αυτοί έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας, αλλά και άλλων ψυχικών διαταραχών, αγχωδών και συναισθηματικών.

Διάγνωση: Η διάγνωση της νόσου του Πάρκινσον στηρίζεται στην κλινική εικόνα. Δεν υπάρχουν αιματολογικές ή διαγνωστικές εξετάσεις για να επιβεβαιώσουν τη διάγνωση, αλλά η κλινική εξέταση απαιτείται για τη διάγνωση. Γενικά είναι αποδεκτό ότι η βραδυκινησία, σε συνδυασμό με μία από τις άλλες βασικές κλινικές εκδηλώσεις, όπως ο τρόμος ηρεμίας, αστάθεια ή δυσκαμψία, απαιτούνται για τη διάγνωση. Θα πρέπει όμως να διαχωρισθεί από τις άλλες ασθένειες που προκαλούν δευτερογενή παρκινσονισμό, με τη λήψη ενός σωστού ιστορικού.

Δευτερογενής παρκινσονισμός

Υπάρχει μια κατηγορία κλινικών καταστάσεων, που εμφανίζονται με συμπτώματα που μιμούνται τη νόσο του Πάρκινσον. Στις περιπτώσεις αυτές δεν έχουμε ιδιοπαθή βλάβη των ντοπαμινεργικών νευρώνων, αλλά δευτερογενώς στην υποκείμενη νόσο, δημιουργούνται παρκινσονικά συμπτώματα. 

Σε αυτές τις καταστάσεις, ανήκουν:

1. Η χρήση φαρμάκων, όπως τα αντιψυχωτικά και η μετοκλοπραμίδη
2. Κρανιοεγκεφαλική κάκωση
3. Εγκεφαλική βλάβη, όπως υδροκέφαλος, υποσκληρίδειο αιμάτωμα ή όγκος
4. Μεταβολικές και άλλες διαταραχές, π.χ. νόσος του Wilson, ψευδοϋποπαραθυρεοειδισμός, χρόνια ηπατική ανεπάρκεια κ.ά.
5. Τοξίνες, όπως μονοξείδιο του άνθρακα, μαγγάνιο, κυανιούχα άλατα, κ.ά.
6. Λοιμώξεις όπως ληθαργική εγκεφαλίτιδα, νευροσύφιλη, τοξοπλάσμωση, AIDS κ.ά.