Χριστιανικό Πάσχα | ο καθορισμός και η σημασία του

Η Κυριακή του Πάσχα, σύμφωνα με το χριστιανικό εορτολόγιο εορτάζεται η  Λαμπροφόρος  και Ζωηφόρος Ανάσταση του Ιησού Χριστού, η νίκη της ζωής επί του θανάτου, η πτώση και καθαίρεση του Άδη από τον Αναστημένο Χριστό και η επανόρθωση του Αδάμ και μαζί του ολόκληρο το ανθρώπινο γένος από το προπατορικό αμάρτημα.

Είναι η μεγαλύτερη εορτή του Χριστιανισμού, καθώς αυτή την ημέρα εκπληρούνται οι διδαχές και το δόγμα του.

Ονομάζεται και Πασχαλιά και Λαμπρή. Ο Ευαγγελιστής Ματθαίος περιγράφει τα εξής: Τα χαράματα της μιας των Σαββάτων (της Κυριακής), οι Μυροφόρες μαζί με την Παναγία πήγαν στον τάφο του Ιησού. Ξαφνικά έγινε μεγάλος σεισμός και ένας Άγγελος κύλισε την πέτρα που έφραζε τον τάφο και κάθισε πάνω της. Οι στρατιώτες που φρουρούσαν τον τάφο, είχαν παραλύσει από το φόβο τους. Ο άγγελος απευθύνθηκε στις Μυροφόρες και την Παναγία να μην φοβούνται και ότι ο Ιησούς είχε αναστηθεί. Στο μήνυμά του ο Άγγελος είπε να πάνε να ειδοποιήσουν τους μαθητές Του, για το γεγονός της Ανάστασης και να τους πουν να πάνε στη Γαλιλαία όπου και θα τους εμφανιζόταν ο Ιησούς, και έτσι έγινε. Γυρνώντας πίσω στην Ιερουσαλήμ στο μέρος που ήταν κρυμμένοι οι μαθητές, εμφανίστηκε μπροστά τους ο Χριστός. Εκείνες τον προσκύνησαν και παρακινούμενες από τον ίδιο έτρεξαν να αναγγείλουν το χαρμόσυνο γεγονός στους μαθητές του. Οι στρατιώτες ειδοποίησαν τους Γραμματείς και τους Φαρισαίους ότι ο Ιησούς αναστήθηκε. Εκείνοι τυφλωμένοι από το μίσος τους κατά του Χριστού, θεώρησαν μεγάλη ντροπή τους την Ανάσταση του Χριστού, αποφάσισαν να δωροδοκήσουν τους στρατιώτες ώστε να πουν ψέματα, ότι το σώμα του Χριστού κλάπηκε τη νύχτα από τους μαθητές Του, και δεν αναστήθηκε. Οι μαθητές πήγαν στη Γαλιλαία και εκεί τους εμφανίστηκε ο Ιησούς. Τους ευλόγησε και τους είπε να διασκορπιστούν και να διδάξουν όλα όσα τους δίδαξε. Τους έδωσε επίσης εντολή, ότι όποιος πιστεύει σε Αυτόν, να τον βαπτίζουν στο όνομα του Πατρός, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Αυτό έκαναν οι μαθητές και έφτασε το Ευαγγέλιο μέχρι σήμερα.

Καθορισμός ημερομηνίας του Πάσχα και η σημασία του

Η εορτή του Πάσχα είναι η μεγαλύτερη κινητή εορτή, δηλαδή δεν εορτάζεται κάθε χρόνο την ίδια ημερομηνία. Αυτό καθορίστηκε από την Α’ Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας το 325 μ.Χ. Τότε ορίστηκε ότι η Κυριακή του Πάσχα θα εορτάζεται την πρώτη Κυριακή αμέσως μετά από την πρώτη πανσέληνο που συμβαίνει αμέσως μετά από την εαρινή ισημερία της 21ης Μαρτίου.

Αν η πανσέληνος πέσει ημέρα Κυριακή, τότε το Πάσχα θα μετατεθεί για την επόμενη Κυριακή, κι αυτό για να μη συμπέσει ποτέ το χριστιανικό με το Εβραϊκό Πάσχα (το οποίο σύμφωνα με τον κανονισμό εορτάζεται πάντα κατά την ημέρα της πρώτης πανσελήνου μετά από την εαρινή ισημερία), αλλά πάντοτε το χριστιανικό Πάσχα να εορτάζεται μετά από το εβραϊκό.

Με βάση αυτόν τον ορισμό το Ορθόδοξο Πάσχα πέφτει πάντα ανάμεσα στις 22 Μαρτίου και 25 Απριλίου με το παλαιό ημερολόγιο οι οποίες ημερομηνίες αντιστοιχούν από τις 4 Απριλίου ως τις 8 Μαΐου με το νέο ημερολόγιο. Συνεπώς, το Πάσχα και οι υπόλοιπες κινητές εορτές που εξαρτώνται απ’ αυτό (π.χ. Ανάληψη, Πεντηκοστή) εορτάζονται πάντα ταυτόχρονα και από τα δύο ημερολόγια, σε αντίθεση με τις ακίνητες εορτές του έτους (π.χ. Χριστούγεννα, Κοίμηση της Θεοτόκου) που εορτάζονται πάντα με 13 ημέρες διαφορά.

H Ορθόδοξη Εκκλησία υπολογίζει το Πάσχα την πρώτη Κυριακή μετά την πρώτη  Ιουλιανή  ή Μετώνεια πανσέληνο (συμβαίνει 4 ή 5 ημέρες αργότερα από την πραγματική αστρονομική πανσέληνο) που ακολουθεί την πλασματική εαρινή ισημερία της 21ης Μαρτίου του παλαιού ημερολογίου (η πλασματική ισημερία συμβαίνει στις 3 Απριλίου του νέου ημερολογίου) και την οποία Μετώνεια πανσέληνο ονομάζει Νομικό Φάσκα, επειδή πιστεύει λανθασμένα πως το Εβραϊκό Πάσχα εορτάζεται την ημέρα της πλασματικής αυτής πανσελήνου (κάτι που φυσικά δεν ισχύει, διότι οι Εβραίοι έχουν αναγνωρίσει το σφάλμα της Μετώνειας πανσελήνου και εορτάζουν το Πάσχα τους κατά την ημέρα της πραγματικής αστρονομικής πανσελήνου, εξακολουθούν όμως να υπολογίζουν την πασχαλινή τους πανσέληνο τουλάχιστον 5 ημέρες μετά την ισημερία, πράγμα που σημαίνει πως το Πάσχα τους εορτάζεται στο διάστημα 26 Μαρτίου-23 Απριλίου και κάποιες φορές μετά τη δεύτερη εαρινή πανσέληνο, όταν η πρώτη συμβεί μεταξύ 21-25 Μαρτίου).

Η Ορθόδοξη Εκκλησία λαμβάνει υπόψιν της το Νομικό Φάσκα, για να μη παραβιάζεται ο όρος της Συνόδου της Νίκαιας και συμβεί να υπάρξει συνεορτασμός Εβραϊκού Πάσχα και χριστιανικού, πράγμα που απαγορεύεται (αν και παραβιάζει πλέον τους άλλους όρους της συνόδου εξαιτίας των λανθασμένων υπολογισμών της πανσελήνου και της εαρινής ισημερίας). Έτσι το Ορθόδοξο Πάσχα στην Ελλάδα εορτάζεται με το νέο ημερολόγιο τουλάχιστον 14 ημέρες αργότερα από την πραγματική εαρινή ισημερία της 21ης Μαρτίου (πάντοτε από τις 4 Απριλίου του νέου ημερολογίου και αργότερα, επειδή για τον εορτασμό λαμβάνεται υπόψη η πλασματική εαρινή ισημερία τις 21ης Μαρτίου του παλαιού ημερολογίου, η οποία αντιστοιχεί στις 3 Απριλίου με το νέο ημερολόγιο) καθώς και τουλάχιστον 5 με 6 ημέρες αργότερα από την πραγματική αστρονομική πανσέληνο που συμβαίνει μετά την πλασματική εαρινή ισημερία του παλαιού ημερολογίου.

Επίσης, επειδή οι δύο πανσέληνοι (αστρονομική και μετώνεια), δεν πέφτουν πάντα μέσα στην ίδια εβδομάδα, πολλές φορές η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν υπολογίζει το Πάσχα την πρώτη Κυριακή μετά την πραγματική αστρονομική πανσέληνο που συμβαίνει μετά την πραγματική εαρινή ισημερία της 21ης Μαρτίου, σύμφωνα με την απόφαση της Συνόδου της Νίκαιας, αλλά την δεύτερη Κυριακή, γι’ αυτό και πολλές χρονιές εορτάζεται μια εβδομάδα αργότερα από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία ,επειδή αυτή λαμβάνει υπόψιν της μόνο την πραγματική εαρινή ισημερία της 21ης Μαρτίου και την πρώτη Κυριακή μετά την πραγματική αστρονομική πανσέληνο, ενώ δεν λαμβάνει καθόλου υπόψιν της την ημερομηνία του Εβραϊκού Πάσχα,το οποίο δεν εορτάζεται ποτέ πριν τις 26 Μαρτίου του νέου ημερολογίου και είναι δυνατόν κάποιες χρονιές (όταν η πραγματική αστρονομική πανσέληνος συμβεί στο διάστημα 21-25 Μαρτίου) να εορταστεί το Ρωμαιοκαθολικό Πάσχα πριν το εβραϊκό.

Ακόμα, κάποιες φορές το Ορθόδοξο Πάσχα δεν συμβαίνει μετά από την πρώτη πραγματική αστρονομική πανσέληνο μετά την πραγματική εαρινή ισημερία της 21ης Μαρτίου, σύμφωνα με την απόφαση της Συνόδου της Νίκαιας , αλλά μετά τη δεύτερη αστρονομική πανσέληνο, η οποία χαρακτηρίζεται λανθασμένα ως πασχαλινή (δίνεται Νομικό Φάσκα στη δεύτερη εαρινή μετώνεια πανσέληνο, ενώ οι Εβραίοι έχουν ήδη εορτάσει το Πάσχα τους κατά την πρώτη εαρινή αστρονομική πανσέληνο, εφόσον αυτή συνέβη από τις 26 Μαρτίου και μετά).Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο στην περίπτωση που η πραγματική αστρονομική πανσέληνος συμβεί στο διάστημα από 21 έως 29 Μαρτίου του νέου ημερολογίου (επειδή στο διάστημα 30 Μαρτίου έως 3 Απριλίου του νέου ημερολογίου η πλασματική μετώνεια πανσέληνος συμβαίνει μετά την πλασματική εαρινή ισημερία της 21ης Μαρτίου και μας δίνει σωστό εορτασμό του Πάσχα μετά την πρώτη εαρινή πανσέληνο). Λόγω των συνδυασμών αυτών των 2 γεγονότων(εορτασμός την πρώτη ή την δεύτερη Κυριακή, μετά την πρώτη ή την δεύτερη εαρινή πανσέληνο),κάποιες χρονιές τα δύο Πάσχα (ορθόδοξο και ρωμαιοκαθολικό) εορτάζονται έως και με 35 ημέρες διαφορά(εορτασμός από 22 Μαρτίου έως 3 Απριλίου οι Ρωμαιοκαθολικοί, και το ίδιο έτος από 26 Απριλίου έως 8 Μαΐου οι Ορθόδοξοι).

Συνεορτασμό με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία έχουμε μόνο στην περίπτωση όπου η πραγματική αστρονομική πανσέληνος συμβεί από τις 3 έως και 18 Απριλίου του νέου ημερολογίου καθώς και εάν οι δύο πανσέληνοι (μετώνεια και αστρονομική) συμπέσουν μέσα στην ίδια εβδομάδα (η πραγματική αστρονομική πανσέληνος πρέπει να συμβεί από Κυριακή έως Τρίτη, για να συμβεί και η μετώνεια πανσέληνος από Πέμπτη έως Σάββατο της ίδιας εβδομάδας και να υπάρξει την ερχόμενη Κυριακή συνεορτασμός Ορθόδοξων και Ρωμαιοκαθολικών).Οπότε η περίοδος που τα 2 Πάσχα μπορούν να συνεορταστούν κυμαίνεται με το νέο ημερολόγιο από τις 4 Απριλίου ο νωρίτερος συνεορτασμός έως τις 25 Απριλίου ο αργότερος συνεορτασμός.

Για την προέλευση της λέξης Πάσχα πιστεύεται ότι υπάρχουν δύο εκδοχές. Η πρώτη προέρχεται από την εβραϊκή λέξη Peshah ή Pasah που σημαίνει πέρασμα, διάβαση. Στο Εβραϊκό Πάσχα γιορτάζεται η απελευθέρωση των Εβραίων από τους Αιγυπτίους και η διάβαση της Ερυθράς θάλασσας με τον Μωυσή. Η δεύτερη εκδοχή πιστεύεται ότι προέρχεται από την ελληνική λέξη Πάσχειν προς τιμήν των Παθών του Χριστού.

Έθιμα του Πάσχα

Το Πάσχα ή Λαμπρή για τους Έλληνες είναι η κορυφαία γιορτή του χρόνου. Γιορτάζεται σε όλη την Ελλάδα με το σούβλισμα των αρνιών, το τσούγκρισμα των κόκκινων αυγών, με τραγούδια και χορούς. Η εβδομάδα που ακολουθεί ονομάζεται Διακαινίσιμη Εβδομάδα και σύμφωνα με το Τυπικό της Εκκλησίας δεν νηστεύουμε ούτε την Τετάρτη ούτε και την Παρασκευή αυτής της εβδομάδας. Οι πιστοί κυρίως στα παλιότερα χρόνια για 40 μέρες μετά το Πάσχα όταν συναντιούνταν οπουδήποτε δεν χαιρετιόντουσαν με τον συνηθισμένο τρόπο αλλά με το Χριστός Ανέστη και Αληθώς Ανέστη. Η Εκκλησία μας για 40 μέρες μετά το Πάσχα έχει καθιερώσει και την λεγόμενη Αναστάσιμη Προσευχή. Η Αναστάσιμη περίοδος λήγει την ημέρα της Αποδόσεως του Πάσχα η οποία είναι πάντοτε Τετάρτη και εορτάζεται 39 ημέρες μετά το Πάσχα και μια ημέρα πριν από την εορτή της Αναλήψεως. Την ημέρα αυτή στις εκκλησίες τελείται η τελευταία Αναστάσιμη Θεία Λειτουργία η οποία είναι πανομοιότυπη με την πρώτη, δηλαδή τη βραδιά της Αναστάσεως.