Παγκόσμια ημέρα κατά του AIDS | μύθοι και αλήθειες

Η 1η Δεκεμβρίου καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS το 1988, με απόφαση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (ΠΟΥ) και στη συνέχεια της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.

Είναι ίσως η ασθένεια που συνοδεύεται από τους περισσότερους μύθους γύρω από τον τρόπο μετάδοσής της αλλά και τις συνέπειες που προκαλεί σε όσους νοσούν από αυτήν. Η σημερινή Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS ή του ιού HIV αποτελεί μια καλή αφορμή για να ξεδιαλύνουμε το τοπίο. 

Το AIDS είναι μία από τις φονικότερες επιδημίες στην παγκόσμια ιστορία. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΠΟΥ, από το 1981 που παρατηρήθηκε κλινικά στις ΗΠΑ, περί τα 75 εκατ. άνθρωποι έχουν προσβληθεί από το ιό HIV και πάνω από 32 εκατ. άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους (2018). Το 2018, 37,9 εκατ. άνθρωποι είναι φορείς του ιού HIV.

Ποια η διαφορά ανάμεσα στο HIV και το AIDS;

Ο HIV είναι ο ιός της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας, μια κατάσταση που εξασθενεί το ανοσοποιητικό σύστημα από λοιμώξεις και ορισμένους τύπου καρκίνου, καταστρέφοντας ή βλάπτοντας τα ανοσιακά κύτταρα του σώματος.

Αν ένα άτομο νοσήσει από τον ιό HIV δεν λάβει θεραπεία, είναι επιρρεπές σε ασθένειες και μολύνσεις τις οποίες ένα άτομο με λειτουργικό ανοσοποιητικό σύστημα θα μπορούσε να καταπολεμήσει, ανάμεσα σε αυτές η φυματίωση και η κρυπτοκοκκική μηνιγγίτιδα.

Το AIDS ή αλλιώς Σύνδρομο της Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας, είναι το πιο εξελιγμένο στάδιο του HIV και μπορεί να αναπτυχθεί οποτεδήποτε μεταξύ δύο και 15 ετών μετά τη μόλυνση, αν το άτομο δεν πάρει τα κατάλληλα φάρμακα.

Μια από τις βασικές διαφορές ανάμεσα στους δύο όρους είναι ότι το HIV μπορεί να μεταδοθεί από έναν άνθρωπο σε άλλον, το AIDS δεν μπορεί.

Από πού ήρθε ο HIV;

Ο ιός HIV μπορεί να εντοπιστεί σε χιμπατζήδες στην Κεντρική Αφρική –πιο συχνά στην Κινσάσα, πρωτεύουσα της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι πρόκειται για μια μετάλλαξη του ιού της ανοσολογικής ανεπάρκειας (SIV) – μια κατάσταση που συναντάται στους πιθήκους – και μεταφέρθηκε στους ανθρώπους όταν κυνηγοί ψάχνοντας για κρέας ήρθαν σε επαφή με μολυσμένο αίμα.

Αν και οι επιστήμονες δεν αναγνώρισαν τον ιό που προκάλεσε το AIDS πριν το 1984, η μεταπήδηση από τους χιμπατζήδες στους ανθρώπου πρέπει να έλαβε χώρα πολύ νωρίτερα, γύρω στα τέλη της δεκαετίας του 1800, σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών των ΗΠΑ (CDC). Η πρώτη επιβεβαιωμένη περίπτωση HIV έρχεται από ένα δείγμα αίματος που πάρθηκε το 1957 και ανήκε σε έναν άνδρα στην Κινσάσα.

Από τη Δημοκρατία του Κονγκό διαδόθηκε στην Αϊτή, καθώς πολλοί Αϊτινοί εργάζονταν στη διπλανή χώρα και πιστεύεται πως μέσω αυτόν ο ιός ταξίδεψε μέσω του Ατλαντικού στην Καραϊβική.

Ποιο ήταν το πρώτο θύμα του HIV;

Το AIDS αναγνωρίστηκε ως ασθένεια στις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν ο φυσικός Μάικλ Γκοτλίμπ από το Πανεπιστήμιο UCLA αποφάσισε να ονοματίσει την δραματική ασθένεια η οποία έπληττε ομοφυλόφιλους άνδρες που ζούσαν στο Λος Άντζελες.

Στις 15 Μαΐου 1969 ένας μαύρος ομοφυλόφιλος έφηβος πέθανε στο Σεντ Λούις του Μισούρι από μια άγνωστη μέχρι τότε ασθένεια. Πριν από το θάνατό του, ο 16χρονος Ρόμπερτ Ρέιφορντ είχε αναπτύξει αλλοιώσεις του σαρκώματος Καπόσι και άλλα συμπτώματα που σχετίζονται με το AIDS.

Ωστόσο, μόλις το 1987 μία αυτοψία αποκάλυψε ότι ο Ρέιφορντ έφερε τον ιό με αποτέλεσμα πλέον να θεωρείται ως το πρώτο επίσημο θύμα της ασθένειας στις ΗΠΑ.

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με στοιχεία του ΚΕΕΛΠΝΟ, η πρώτη περίπτωση AIDS εμφανίστηκε το 1981, ο πρώτος θάνατος από AIDS καταγράφηκε το 1983 και τα πρώτα δηλωθέντα περιστατικά μόλυνσης HIV το 1984.

Πόσα άτομα νοσούν κάθε χρόνο;

Παγκοσμίως, υπολογίζεται ότι περίπου 1,7 εκατ. άνθρωποι νόσησαν πέρυσι με τον ιό του HIV.

Πόσοι είναι οι ασθενείς στην Ελλάδα;

Σύμφωνα με το ΚΕΕΛΠΝΟ, τα κρούσματα στην Ελλάδα μέχρι και τις 31 Οκτωβρίου 2019 ανέρχονταν σε 17.909 με το συντριπτικό 82,54% αυτών να είναι άνδρες. Από αυτά τα περιστατικά έχουν εμφανίσει Aids τα 4.306, ενώ 10.523 άτομα λαμβάνουν αγωγή.

Πώς μεταδίδεται και πώς δεν μπορεί να μεταδοθεί;

Ο HIV μεταδίδεται από το ένα άτομο στο άλλο μέσω σωματικών υγρών, συμπεριλαμβανομένου του αίματος, του μητρικού γάλακτος και του σπέρματος. Υπάρχουν ωστόσο αρκετοί μύθοι γύρω από τους τρόπους μετάδοσης του ιού. Για παράδειγμα, δεν μπορείς να πάθεις AIDS μέσω ενός καθίσματος τουαλέτας.

Παρά τους αστικούς μύθους, ο HIV δεν μπορεί να μεταδοθεί από τον έναν άνθρωπο στον άλλο μέσω της αγκαλιάς, της χειραψίας ή του μοιράσματος αντικειμένων και/ ή φαγητού.

Όπως ξεκαθαρίζει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, ο ιός δεν υπάρχει στο σάλιο (ή στα δάκρυα ή στον ιδρώτα), επομένως εκτός κι αν και οι δύο άνθρωποι έχουν αιμορραγία στα ούλα, δεν είναι δυνατόν να κολλήσουν τον ιό από ένα φιλί.

Μπορεί να θεραπευτεί ο HIV;

Όχι – αλλά μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, περίπου 32 εκατ. άνθρωποι έχουν πεθάνει από AIDS. Ευτυχώς, με τη σωστή θεραπεία, η μόλυνση από τον ιό δεν έχει θανάσιμες συνέπειες.

Το προσδοκώμενο ζωής στις ΗΠΑ για τους ανθρώπους που δεν νοσούν από HIV είναι 76 χρόνια για τους άνδρες και 81 χρόνια για τις γυναίκες. Σύμφωνα με το Οργανισμό Υγείας, 20χρονος που έλαβε αντιρετροϊκή θεραπεία το 2008 και κατάφερε να διατηρήσει ένα χαμηλό επίπεδο ασθενειών αναμένεται να ζήσει μέχρι περίπου τα 78 του χρόνια.

Τι συμβαίνει με τον Τίμοθι Ρέι Μπράουν;

Ο Τίμοθι Ρέι Μπράουν είναι ένας ασθενής στο Βερολίνο ο οποίος θεωρείται ως ο πρώτος άνθρωπος του κόσμου που νίκησε το AIDS. Ο Τίμοθι διαγνώστηκε με τον ιό HIV το 1995. Το καλοκαίρι του 2006 προσβάλλεται από μία δεύτερη ασθένεια, τη λευχαιμία.

Οι χημειοθεραπείες και η αγωγή στην οποία υποβλήθηκε προκειμένου να αντιμετωπίσει τη λευχαιμία εξάλειψαν αποτελεσματικά το ανοσοποιητικό του σύστημα και το αντικατέστησαν με βλαστικά κύτταρα από έναν δότη.

Η ίδια θεραπεία έγινε πιο πρόσφατα σε έναν ασθενή στο Λονδίνο. Ωστόσο, ενώ οι δοκιμές ενδέχεται να υποδηλώνουν ότι οι ασθενείς βρίσκονται σε ύφεση, οι ειδικοί παραμένουν προσεκτικοί στη χρήση της φράσης «εξάλειψη της ασθένειας».

Επιπλέον, η συγκεκριμένη θεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο σε άτομα που είναι HIV-θετικά και έχουν οξεία μυελογενή λευχαιμία.