Άμβλωση | ένα κατοχυρωμένο δικαίωμα υπό αμφισβήτηση;

Το κείμενο αυτό γράφτηκε με αφορμή την παρέμβαση του Μητροπολίτη Κισάμου και Σελίνου κ. Αμφιλοχίου. Δεν αποτελεί απάντηση αλλά προσπάθεια να δοθεί μία διαφορετική οπτική του ζητήματος των αμβλώσεων στην Ελλάδα κι αφορμή προκειμένου να ανοίξει μία γενικότερη συζήτηση ως προς την ανάγκη ενημέρωσης και στήριξης των νέων γυναικών κι έφηβων κοριτσιών που ενδεχομένως αντιμετώπισαν ή θα αντιμετωπίσουν την προοπτική μίας έκτρωσης.

Η άμβλωση αποτελεί ένα νομικά κατοχυρωμένο δικαίωμα των γυναικών στη χώρα μας ήδη από το 1986 (νόμος 1609/1986). Οπωσδήποτε συνιστά ένα εξαιρετικά πολύπλοκο ζήτημα, καθώς συνδέεται με σύνθετες καταστάσεις τόσο προσωπικές όσο και οικογενειακές, κοινωνικές, ενώ συχνά χρησιμοποιείται με στόχους ιδεολογικής χειραγώγησης και αποπροσανατολισμού της κοινής γνώμης.

Η άμβλωση στη χώρα μας αφορά υψηλό ποσοστό εφήβων, ανήλικων γυναικών οι οποίες οδηγούνται σε αυτήν την επιλογή, γιατί η εγκυμοσύνη δεν ήταν στα σχέδια τους.
Προέκυψε πιθανότατα από την έλλειψη επαρκούς κι αξιόπιστης ενημέρωσης για τις μεθόδους αντισύλληψης. Οι κοπέλες αυτές αντιμετωπίζοντας την εγκυμοσύνη δεν έχουν την απαιτούμενη στήριξη από τις οικογένειες τους.

Συχνά μάλιστα ο πατέρας του παιδιού δεν αναλαμβάνει την ευθύνη που του αναλογεί, ενώ δεν υπάρχουν οι κατάλληλες κρατικές υπηρεσίες κι οι μηχανισμοί στήριξης ώστε οι ανήλικες να κρατήσουν το παιδί, αν θέλουν, ενώ παράλληλα θα μπορούν να συνεχίσουν τις σπουδές τους εξασφαλίζοντας στέγη, οικονομική και ψυχολογική υποβοήθηση.

Πολλές φορές οι οικογένειες των εφήβων – κοριτσιών σε εγκυμοσύνη δε διαθέτουν ούτε τη γνώση, ούτε την ανεκτικότητα, ούτε το οικονομικό υπόβαθρο για να ενδυναμώσουν και να καθοδηγήσουν την ανήλικη, υποψήφια μητέρα. Ο κοινωνικός στιγματισμός από μία ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη εξακολουθεί να βαραίνει τις οικογένειες και στις μέρες μας.
Κι όταν η κατάσταση αυτή συνδέεται με την ανέχεια και την έλλειψη πληροφόρησης, η πίεση που ασκείται στις μέλλουσες ανύπαντρες – μόνες μητέρες είναι ασφυκτική.

Οι εναλλακτικές είναι πάντοτε σε βάρος των κοριτσιών, ένας βιαστικός γάμος που συχνότατα θα εκφυλιστεί σε «φυλακή», κυρίως για τη γυναίκα, ή μία έκτρωση που θα δώσει την αίσθηση της οδυνηρής επαναφοράς στην «κανονικότητα».
Όμως την έκτρωση επιλέγουν και γυναίκες έγγαμες – σε συνεννόηση ή μη με τον σύζυγο τους – γιατί δεν αντέχουν οικονομικά την έλευση ενός νέου μέλους στην οικογένεια τους .

Ας έχουμε υπ’ όψιν μας τις συνθήκες οικονομικής αβεβαιότητας στις οποίες ζουν οι οικογένειες στη χώρα μας. Σε άλλες πάλι περιπτώσεις η
έκτρωση αποτελεί μονόδρομο, όταν διαπιστώνεται ότι το έμβρυο πάσχει από κάποια σοβαρή πάθηση που θα το καταστήσει θνησιγενές ή εξαρτημένο εφ’ όρου ζωής.

Στη χώρα μας η μέριμνα για τους ανθρώπους με αναπηρία είναι – με έναν επιεική χαρακτηρισμό – ανεπαρκής.
Οι οικογένειες ανησυχούν για την τύχη και τη φροντίδα του ανάπηρου παιδιού, όταν οι φυσικοί γονείς του θα φύγουν από τη ζωή αλλά και φοβούνται ότι δε θα έχουν την οικονομική δυνατότητα ή τις ψυχοσυναισθηματικές αντοχές για να στηρίξουν τη φροντίδα και την εκπαίδευση του, με δεδομένη την απουσία του κράτους πρόνοιας σε αυτήν την περίπτωση στην Ελλάδα.

Η έλλειψη επαρκούς ενημέρωσης για θέματα αντισύλληψης και προστασίας από τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα με τη συνδρομή ειδικά εκπαιδευμένων δασκάλων και καθηγητών στο πλαίσιο της σχολικής εκπαίδευσης ευθύνεται για πολλά προβλήματα, μεταξύ των οποίων εντάσσουμε και τις αυξημένες αμβλώσεις.

Το θέμα της σεξουαλικής αγωγής στα σχολεία είναι ταμπού. Οι αποφάσεις για την εισαγωγή του ανάλογου μαθήματος αναβάλλονται. Οι σύλλογοι γονέων θεωρούν ότι η ενημέρωση θα πυροδοτήσει την πρώιμη σεξουαλική δραστηριότητα των εφήβων κι εθελοτυφλούν ως προς τα σχετικά ερεθίσματα που οι έφηβοι δέχονται από παντού. Η πολιτική ηγεσία συνολικά παρουσιάζεται διαχρονικά άτολμη στο θέμα αυτό, ενώ συντηρητικοί κύκλοι υπονομεύουν ποικιλοτρόπως κάθε προσπάθεια προώθησης του μαθήματος αυτού. Έτσι, για τις έφηβες η έκτρωση λειτουργεί σχεδόν ως μέθοδος αντισύλληψης! Δεν μπορούμε να τις κατηγορήσουμε γι’ αυτό, ούτε να αμφισβητήσουμε το δικαίωμα τους για αυτοκαθορισμό…

Ας έχουμε, ωστόσο, υπ’ όψιν πως οι απαγορεύσεις κι ο στρουθοκαμηλισμός σε τέτοια θέματα εξωθεί σχεδόν πάντα τους εφήβους σε συμπεριφορές που διακινδυνεύουν την υγεία τους αλλά κι επιτρέπουν ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες. Ενώ, αν οι έφηβοι δεν εμπιστεύονται τους γονείς τους για να συζητήσουν τέτοια θέματα, αναζητούν πληροφόρηση αλλού, όχι πάντοτε αξιόπιστη ή διακινδυνεύουν δρώντας παρορμητικά και παραβλέποντας τις όποιες επιπτώσεις .

Καμία γυναίκα πάντως, ανεξαρτήτως ηλικίας, δεν καταφεύγει στην άμβλωση με χαρά και ενθουσιασμό, καθώς είναι μία ιατρική πράξη η οποία θίγει το συναίσθημα, τον ψυχισμό της αλλά και το σώμα της.

Παράλληλα, είναι ιδεολογικά και θρησκευτικά φορτισμένη με αποτέλεσμα να δημιουργεί σοβαρότατες ενοχές σε όλες όσες παίρνουν μία τέτοια απόφαση. Ας σκεφτούμε πόση πίεση δέχονται από τις δυσμενείς συνθήκες που αντιμετωπίζουν και πόσο άδικο είναι να τις φορτώνουμε και με το βάρος των ηθικών, θρησκευτικών κι εθνικών ενστάσεων ως προς τις επιπτώσεις της πράξης τους.

Η επιλογή της άμβλωσης άλλωστε συνδέεται με την απουσία άλλων εναλλακτικών αρκετά πειστικών, ώστε να τις αποτρέψουν δίνοντας τους αξιόπιστες εναλλακτικές προκειμένου να γεννήσουν το παιδί που κυοφορούν και να το φροντίσουν οι ίδιες ή να προχωρήσουν σε διαδικασίες υιοθεσίας του.

Όταν οι απαγορεύσεις των αμβλώσεων μέσω του άτυπου κοινωνικού ελέγχου είναι ισχυρές, οι γυναίκες καταφεύγουν εν κρυπτώ και χωρίς την κατάλληλη ενημέρωση στις ιατρικές πράξεις αλλά υπό αμφίβολες συνθήκες με οδυνηρές συνέπειες για την υγεία τους.
Όταν πάλι οι απαγορεύσεις είναι νομικές, άμεσες ή έμμεσες με τη συνδρομή πολλαπλών εμποδίων πριν επιτραπεί η άμβλωση, οι γυναίκες καταφεύγουν σε αμφισβητήσιμες ιατρικά επιλογές θέτοντας σε κίνδυνο τον εαυτό τους, υπονομεύοντας την προοπτική απόκτησης παιδιού μελλοντικά αλλά και διακινδυνεύοντας τη σεξουαλική τους υγεία και την ψυχική τους ισορροπία.
Όταν μία γυναίκα δε θέλει μία εγκυμοσύνη, θα προσπαθήσει με κάθε μέσο να την τερματίσει. Επομένως, η απαγόρευση δεν είναι λύση, καθώς επιφέρει περισσότερα προβλήματα από όσα λύνει.
Αν πραγματικά επιθυμούμε τη μείωση των αμβλώσεων ας εστιάσουμε σε πρακτικές κι ορθολογικές λύσεις.

• Σεξουαλική αγωγή στα σχολεία από ειδικούς δασκάλους με διάθεση να συζητήσουν ψύχραιμα με τα παιδιά, να τα ακούσουν και να τους εξηγήσουν χωρίς υστερίες κι εμμονές, θέματα που τα αφορούν. Μόνο έτσι θα εξασφαλιστεί η ψυχική, σωματική και σεξουαλική τους υγεία.
• Ισχυρό κράτος πρόνοιας που θα ενισχύει τις μητέρες, παντρεμένες, σε καθεστώς συμβίωσης ή μόνες. Θα εξασφαλίζει στέγη, οικονομικές παροχές και μακροπρόθεσμη υποστήριξη τους με κατάλληλες υποδομές, ώστε να μπορούν να φροντίσουν τα παιδιά τους ανεξαρτήτως της δικής τους οικονομικής πορείας και της σχέσης τους με τον σύντροφο τους.
• Μέριμνα για ποιοτική, δωρεάν παιδεία για όλα τα παιδιά , ώστε να κατοχυρωθούν οι ευκαιρίες τους για μία καλύτερη ζωή ανεξαρτήτως των οικονομικών δυνατοτήτων των γονέων τους.
• Διαμόρφωση ειδικών συμβουλευτικών δομών σε όλες τις επαρχίες της χώρας, ώστε να καταφεύγουν ενήλικες αλλά κι ανήλικες γυναίκες που αναζητούν βοήθεια για θέματα σεξουαλικής υγείας, εγκυμοσύνης, κακοποίησης. Μόνο έτσι οι έφηβες θα αποφύγουν τις εγκυμοσύνες αλλά κι αν θελήσουν, θα επιλέξουν να κυοφορήσουν και να φροντίσουν το παιδί τους ή θα προχωρήσουν σε διακοπή της κύησης σε ένα προστατευμένο και υποστηρικτικό περιβάλλον διασφαλίζοντας την προοπτική μίας μελλοντικής εγκυμοσύνης, αν το επιθυμήσουν.
  Χωρίς διάθεση αφορισμού θα ήθελα να επισημάνω ότι οι γυναίκες, όταν μεγαλώνουμε ως ελεύθεροι άνθρωποι κι απολαμβάνουμε τον σεβασμό των άλλων όχι μόνο ως δυνητικές μητέρες αλλά κι ως άνθρωποι με σύνθετες ικανότητες και
  πολλαπλά ενδιαφέροντα, θα μπορούμε να στηρίξουμε και τα παιδιά γύρω μας ως μητέρες τους, ως γιαγιάδες, ως θείες, ως δασκάλες κι ως φίλες τους.
  Μας αδικούν ως νοήμονα όντα κι αγωνίστριες της ζωής οι νουθεσίες κι οι προσπάθειες ανάπτυξης ενοχικού συνδρόμου. Η κοινωνία μας οφείλει πολλά στις γυναίκες διαχρονικά, γιατί εκείνες λειτουργούν ως συνεκτικοί δεσμοί σε συνθήκες απουσίας ουσιαστικού κι αποτελεσματικού κράτους πρόνοιας. Μεγαλώνουν παιδιά, φροντίζουν συζύγους και συντρόφους, εργάζονται υποαμειβόμενες, μεριμνούν για τους ηλικιωμένους συγγενείς τους καλύπτοντας ορατά κι εκτεταμένα κενά του κρατικού μηχανισμού!
  Επομένως, τυχόν ενστάσεις ως προς την εφαρμογή των δικαιωμάτων αυτοκαθορισμού των γυναικών δεν πρέπει να ανοίγουν δρόμους για την κατάργηση τους αλλά να πριμοδοτούν προσπάθειες για τη διαμόρφωση των κατάλληλων υποδομών για την ενίσχυση της αυτονομίας των γυναικών σε συνθήκες αξιοπρέπειας!
  Σημείωση : παραθέτω ενδεικτικά δύο παραπομπές για πληρέστερη ενημέρωση

1. Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία του Αβραμίδη Γ. για το διατμηματικό πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών των σχολών Ιατρικής, Οδοντιατρικής, Νομικής και Θεολογίας του Α.Π.Θ.. Ο τίτλος της εργασίας είναι «Δεοντολογικά και βιοηθικά ζητήματα στην τεχνητή διακοπή κύησης».
2. https://www.huffingtonpost.gr/entry/koinonia-ektroseis-ellada-stoiheia-sexualiki-agogi_gr_15063972 Συνέντευξη στη HuffPost Greece του μαιευτήρα γυναικολόγου, δρ Παναγιώτη Χριστόπουλου, ο οποίος από το 2008 υπηρετεί ως Διευθυντής στην Ευρωπαϊκή Εταιρεία Παιδικής και Εφηβικής Γυναικολογίας (EURAPAG).

Παρασκάκη Νεκταρία – Εκπαιδευτικός, καθηγήτρια φιλόλογος.