Στη δίνη της λειψυδρίας η Κρήτη και άλλες περιοχές | οι λόγοι

Τρόμο έχει προκαλέσει η λειψυδρία που χτυπά ανελέητα την Ελλάδα, με τις προβλέψεις για το μέλλον να είναι δυσοίωνες λόγω της κλιματικής κρίσης. Ήδη σε πολλές περιοχές της χώρας σήμανε συναγερμός, καθώς λίμνες, ποτάμια και φράγματα έχουν αρχίσει να στεγνώνουν.

Ενδεικτικό της σοβαρότητας της κατάστασης είναι ότι ήδη 14 Δήμοι έχουν κηρυχθεί σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Σε ό,τι αφορά την Αττική, τα αποθέματα νερού στους ταμιευτήρες του Μόρνου, αν οι συνθήκες δεν αλλάξουν, αρκούν μόνο για τα επόμενα δύο ή τρία χρόνια, με τους ειδικούς να χτυπούν καμπανάκι κινδύνου.

Γιατί η Ελλάδα έφτασε να υποφέρει από λειψυδρία

Ο καθηγητής Γεωλογίας και Φυσικών Καταστροφών, Ευθύμης Λέκκας, ανέφερε: «Υπάρχουν δύο παράγοντες που η Ελλάδα έφτασε να υποφέρει από λειψυδρία. Είναι οι υδρομετεωρολογικοί παράγοντες, δηλαδή η ανομβρία που υπήρχε τον προηγούμενο χειμώνα αλλά και τα προηγούμενα χρόνια η οποία δεν τροφοδοτεί ούτε τους υπόγειους υδροφόρους ορίζοντες, ούτε τους επίγειους ταμιευτήρες. Υπάρχει έτσι το πρωτογενές έλλειμα σε νερό.

Ο δεύτερος παράγοντας είναι η αύξηση της κατανάλωσης. Λόγω της ξηρασίας και της αύξησης των θερμοκρασιών η κατανάλωση έχει φτάσει στα ύψη. Ειδικά στα νησιά η κατανάλωση αυξάνεται από τον τουρισμό και τον υπερτουρισμό. Δημιουργούνται συνεπώς πολλά προβλήματα στο τουριστικό τομέα αλλά και στον αγροτικό τομέα, όπου εκεί δεν μπορούν να παραχθούν πια τα αγροτικά προϊόντα. Επίσης, σταδιακά προκύπτει η λεγόμενη ερημοποίηση».

Παρατηρούνται φαινόμενα ερημοποίησης

Αναφορικά με το πόσο σοβαρό είναι το πρόβλημα, ο καθηγητής Γεωλογίας και Φυσικών Καταστροφών υπογράμμισε: «Ήδη έχουμε χάσει καλλιέργειες και προκύπτει η ερημοποίηση που αναφέραμε και παραπάνω. Είναι τεράστιο το πρόβλημα σε περιοχές που έχουμε να κάνουμε με περιορισμένους πόρους. Όπως στα νησιά αλλά και σε μεγαλύτερες περιοχές, όπως στην Κρήτη, στην Πελοπόννησο και στη Θεσσαλία».

Ο κ. Λέκκας διευκρίνισε ότι «εκεί έχουμε έντονα καιρικά φαινόμενα αλλά δεν τροφοδοτούν τους υδροφόρους ορίζοντες. Είναι πολύ το νερό που πέφτει σε πολύ λίγο χρόνο, με αποτέλεσμα να φεύγει στη θάλασσα και να μην έχουμε αποθήκευση νερού. Και αυτό είναι το πιο σημαντικό».

Στερεύει η Πελοπόννησος

Μεγάλο πρόβλημα λειψυδρίας έχουν και πολλές περιοχές της Πελοποννήσου. Παράγοντες που προκάλεσαν αυτήν την κατάσταση είναι κλιματική αλλαγή, η ξηρασία και η ανομβρία, οι ασταμάτητες γεωτρήσεις αλλά και τα «αρχαία» δίκτυα ύδρευσης και άρδευσης έχουν συντελέσει στην έξαρση του φαινομένου.

Προβλήματα στο νερό έχει και το Λουτράκι, καθώς οι πολίτες έφτασαν να διαμαρτύρονται γιατί εν μέσω καύσωνα έμεναν πολλές ώρες χωρίς νερό. Μάλιστα, στις 16 Ιουλίου, έπειτα από δέκα ήμερες και πολύωρες διακοπές νερού, πολίτες από κοινότητες των Ισθμίων και του Λουτρακίου βρέθηκαν έξω από το κτίριο της ΔΕΥΑ Λουτρακίου – Αγίων Θεοδώρων. Τρεις ημέρες αργότερα, η ΔΕΥΑ ξεκίνησε να αναρτά στον ιστότοπό της και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ένα ημερήσιο δελτίο νερού.

Ακολούθησαν έκτακτα μέτρα όπως:

• Αναστολή όλων των μη υδρευτικών χρήσεων των δημοτικών παροχών (άρδευση, αναψυχή κ.λπ.)
• Αμεση παύση των αντλήσεων από όλες τις γεωτρήσεις της παραλιακής ζώνης
• Περιορισμός της κατανάλωσης αποκλειστικά εντός των οικιών
• Συνεχείς έλεγχοι κατανάλωσης από το σύνολο του προσωπικού της ΔΕΥΑΛ-ΑΓ. Θ. και σταδιακά μέτρα εξοικονόμησης (προειδοποίηση, πρόστιμο, διακοπή)

Στερεύει η λίμνη του Πηνειού

Από ότι φαίνειται μειωμένη είναι η έκταση της τεχνητής λίμνης του Πηνειού στην Ηλεία, λόγω της απουσίας βροχών, των υψηλών θερμοκρασιών και του πολύ ήπιου χειμώνα. Αν υπολογίσει κανείς τα δορυφορικά δεδομένα που επεξεργάστηκε το climatebook, από τον δορυφόρο Sentinel-2, στις 22 Ιουλίου 2023 η συνολική έκταση της επιφάνειας της λίμνης ήταν ~16,6 km², ενώ στις 21 Ιουλίου 2024 υπολογίστηκε στα ~9,8 km².

Σε σύγκριση με τη μέση τιμή από το 2010 η έκταση της λίμνης σήμερα είναι 35–40% μικρότερη. Η έκταση της τεχνητής λίμνης του Πηνειού για τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο υπολογίζεται ως μία από τις δύο μικρότερες από το 2000 που υπάρχουν δορυφορικές παρατηρήσεις πολύ υψηλής ανάλυσης. Αντίστοιχες χρονιές ξηρασίας στην περιοχή ήταν το 2008 και το 2002.

Ο Σταύρος Ντάφης, κλιματολόγος – μετεωρολόγος στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και ερευνητής στο Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης, σημειώνει πως η Κορινθία βρίσκεται σε πορτοκαλί συναγερμό για ξηρασία.

«Στη συγκεκριμένη περιοχή εδώ και έναν χρόνο σημειώνονται κάθε χρόνο λιγότερες βροχοπτώσεις από τον μέσο όρο κάθε μήνα. Οι νομοί Ηλείας και Αργολίδας έχουν επίσης θέμα επίσης με σχεδόν έναν χρόνο βροχή κάτω από τον μέσο όρο κάθε μήνα. Ξηρασία εδάφους παρατηρούμε κυρίως στα ορεινά της Πελοποννήσου. Αρκετά ξηρά είναι τα εδάφη σε Αρκαδία, βόρεια Μεσσηνία, βόρεια Λακωνία αλλά και στα ορεινά της Ηλείας και της Αχαΐας» αναλύει ο κ. Ντάφης.

Μεγάλο πρόβλημα λειψυδρίας στα νησιά

Αν και το φαινόμενο της έλλειψης νερού στα νησιά είναι κάτι που συνέβαινε και παλαιότερα, τα πράγματα έχουν χειροτερέψει για πολλά νησιά, όπως τη Νάξο, τη Μύκονο, την Κύθνο, τη Σέριφο, όπου τα φράγματα έχουν στεγνώσει. Η ανεπάρκεια νερού συχνά οδηγεί στην υπεράντληση υδάτων μέσω γεωτρήσεων (π.χ. σε Λέσβο, Λήμνο, Νότια Χίο, Σάμο, Νάξο κ.α.), οι οποίες σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν φτάσει ακόμη και κάτω από τη στάθμη της θάλασσας.

Στην Κρήτη η παρατεταμένη ανομβρία έχει αδειάσει τα φράγματα, με τους δήμους και την περιφέρεια να αναζητούν εναγωνίως λύσεις. Το φράγμα του Αποσελέμη, που υδρεύει πάνω από τον μισό πληθυσμό του νησιού, αλλά και εκατοντάδες χιλιάδες τουρίστες, διαθέτει μόνο 5,9 εκατ. κ.μ. νερού (από 25,3 εκατομμύρια κ.μ. το 2019), καταγράφοντας δηλαδή μια πληρότητα μόλις 23%. Γενικότερα, τα αποθέματα στο μεγαλύτερο νησί της χώρας με δυσκολία μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες ύδρευσης και άρδευσης έως το τέλος του έτους.

Πέντε οικισμοί στην Αλόννησο έμειναν χωρίς σταγόνα νερό

Σχετικά με την Αλόννησο δεν υπάρχει νερό σε πέντε οικισμούς. Αυτοί είναι: Αγιος Δημήτριος, Μουρτερό, Βαμβακιές, Καλαμάκια, Στενή Βάλα και Αγιος Πέτρος. Ο δήμαρχος Αλοννήσου, Παναγιώτης Αναγνώστου, έχει απευθύνει δραματική έκκληση στους δημότες για περιορισμό της χρήσης νερού προκειμένου να φθάσει για όλους.

Σημειώνεται ότι στην Αλόννησο σχεδόν όλα τα σπίτια και οι επιχειρήσεις έχουν δικές τους δεξαμενές για να εξυπηρετούν οικιακές ανάγκες. Διαρκείς είναι οι εκκλήσεις πολλών δήμων προς τους καταναλωτές να χρησιμοποιούν νερό αυστηρά για οικιακή χρήση

Υπό αυτές τις συνθήκες συνιστάται στους κατοίκους να χρησιμοποιούν το δίκτυο ύδρευσης μόνο για οικιακή κατανάλωση και να κλείνουν την κεντρική βάνα στο υδρόμετρό τους όταν απουσιάζουν για πολλές ημέρες.

Μειώνονται τα αποθέματα στη Σκόπελο

Σε ότι αφορά τη Σκόπελο η αρμόδια υπηρεσία κάνει λόγο για δραματική μείωση των αποθεμάτων και κάλεσε τους δημότες να περιορίσουν τη χρήση του νερού μόνο σε επίπεδο οικιακό, προειδοποιώντας με πρόστιμα τους παραβάτες.

«Τα αποθέματα νερού έχουν μειωθεί δραματικά και η έλλειψη νερού γίνεται κάθε χρόνο και πιο αισθητή λόγω του προβλήματος της κλιματικής αλλαγής. Υποχρέωση όλων μας είναι να λειτουργήσουμε με ορθολογική χρήση για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε όλοι μαζί τον κίνδυνο της έλλειψης νερού.

Η ΔΕΥΑ Σκοπέλου για να περιορίσει την άσκοπη κατανάλωση νερού έχει αρχίσει αυστηρούς ελέγχους ή ακόμη, αν χρειαστεί, θα προβεί σε ελεγχόμενες διακοπές και θα αναγκαστεί να επιβάλει πρόστιμα στους παραβάτες», αναφέρεται μεταξύ άλλων στη σχετική ανακοίνωση.

Σύμφωνα με τον δήμαρχο του νησιού, Σταμάτη Περίσση, το νερό που αντλείται από τις γεωτρήσεις είναι σε οριακό σημείο και επιπλέον μεγάλο πρόβλημα προκύπτει από τις διαρροές. «Το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στη Γλώσσα, όπου μεταφέρουμε νερό από άλλες περιοχές για να καλύψουμε τις ανάγκες».

Εξαντλούνται τα περιθώρια παραγωγής νερού στον Βόλο

Τα πράγματα στον Βόλο χειροτερεύουν. Όπως αναφέρει ο πρόεδρος της ΔΕΥΑΜΒ, Αργύρης Κοπάνας, «αυτή τη στιγμή έχουμε επικεντρώσει τις δυνάμεις μας στην έγκαιρη παρέμβαση για την αποκατάσταση βλαβών για να περιορίσουμε τις απώλειες. Εξαντλήσαμε όλα τα περιθώρια παραγωγής νερού».

Και προσθέτει: «Σήμερα, η παραγωγή νερού είναι στις 49.000 κ.μ. την ημέρα και η κατανάλωση στις 46.000κ.μ. Ωστόσο αν δεν βρέξει μέσα στον Αύγουστο και με δεδομένες τις υψηλές θερμοκρασίες δεν αποκλείεται να δούμε το πρόβλημα να επιδεινώνεται από τον Σεπτέμβριο».

«Το νερό δεν είναι ανεξάντλητο. Θέλουμε τους δημότες συμμάχους μας για να μην στερηθούμε όλοι μας το πολύτιμο αυτό αγαθό», τονίζει ο κ. Κοπάνας, ο οποίος μέσω της ΔΕΥΑΜΒ έχει ήδη καταθέσει προς έγκριση στην Περιφέρεια Θεσσαλίας μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων για την αξιοποίηση των πηγών Φλάμπουρο και Καρβουνιάρικα.

Σε αναζήτηση ενός Blue Deal η Κομισιόν

Μία προς μία οι Επιτροπές της Κομισιόν απευθύνουν έκκληση προς τους ηγέτες για ένα Blue Deal. Πρόσφατα, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) ανανέωσε την έκκληση της για μία «γαλάζια συμφωνία», εκδίδοντας γνωμοδότηση για τη ανθεκτικότητα των υδάτων. Το βιομηχανικό μέλλον της Ευρώπης εξαρτάται από το νερό, και μία πρόσφατη έρευνα του  Ευρωβαρόμετρο αποκαλύπτει ότι οι Ευρωπαίοι υποστηρίζουν σε συντριπτικό βαθμό την ενίσχυση της δράσης για τα ζητήματα του νερού.

«Η Πράσινη Συμφωνία δεν αρκεί», τονίζει ο Florian Marin, εισηγητής της ΕΟΚΕ. Ο ίδιος υπογράμμισε την ανάγκη μιας ειδικής στρατηγικής για τη διασφάλιση της διαθεσιμότητας εξειδικευμένων εργαζομένων, ποιοτικών θέσεων εργασίας και αξιοπρεπών συνθηκών εργασίας κατά τη μετάβαση σε μια κοινωνία ορθής διαχείρισης του νερού.

Η στρατηγική για την ανθεκτικότητα του νερού που ανακοίνωσε η πρόεδρος της Επιτροπής Φον ντερ Λάιεν, κατά την παρουσίαση των πολιτικών κατευθυντήριων γραμμών της Κομισιόν για την περίοδο 2024-2029 δείχνει ότι η έκκληση για μια γαλάζια συμφωνία της ΕΕ κερδίζει έδαφος. Ταυτόχρονα, είκοσι ένα κράτη μέλη της ΕΕ κάλεσαν πρόσφατα την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να «διασφαλίσει ότι το νερό θα αποτελέσει κορυφαία προτεραιότητα στην ευρωπαϊκή ατζέντα τα επόμενα χρόνια.»

Ανάγκη ανάπτυξης μίας «κουλτούρας του νερού»

Σε αυτή τη δυναμική έρχεται να προστεθεί μια νέα μελέτη του Ευρωπαϊκού Γραφείου Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας (EPO), η οποία αποκαλύπτει ότι η Ευρώπη κατέχει ηγετική θέση παγκοσμίως στην ανάπτυξη τεχνολογιών για το νερό. Η μελέτη δείχνει ότι το 40% των εφευρέσεων σε τεχνολογίες που σχετίζονται με το νερό προέρχονται από Ευρωπαίους αιτούντες, με τη Γερμανία, τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή αυτής της καινοτομίας.

Η νέα γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ περιγράφει μια ολοκληρωμένη στρατηγική που περιλαμβάνει τόσο την τεχνολογική καινοτομία όσο και την ανάπτυξη του εργατικού δυναμικού. Υπογραμμίζει τη σημασία των τεχνολογιών αποδοτικής χρήσης του νερού και των πολιτικών βιώσιμης διαχείρισης του νερού, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης, επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης του νερού στο πλαίσιο βιομηχανικών διαδικασιών. Υποστηρίζει επίσης τη συμμετοχή του κοινού για την οικοδόμηση ενός μέλλοντος με ασφάλεια νερού για όλους.

Η τεχνολογία από μόνη της δεν θα λύσει το πρόβλημα. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη για μια «κουλτούρα του νερού» και ένα εργατικό δυναμικό εξοπλισμένο για την αποτελεσματική διαχείριση των υδάτινων πόρων. Η Γαλάζια Συμφωνία της ΕΕ ζητεί έναν «χάρτη πορείας για την ανθρώπινη διάσταση» για την ανάπτυξη των απαραίτητων δεξιοτήτων για αυτό το μέλλον με συνείδηση του νερού.

Ανησυχούν οι πολίτες για το αντίκτυπο της έλλειψης νερού

Η ισχυρή δημόσια υποστήριξη για την λήψη ενισχυμένων μέτρων για το νερό προσδίδει βαρύτητα στην έκκληση της ΕΟΚΕ για δράση. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, το 78% των Ευρωπαίων πιστεύει ότι η ΕΕ πρέπει να αναλάβει ισχυρότερη δράση για τα προβλήματα του νερού. Η έρευνα αποκάλυψε επίσης σημαντική ανησυχία για τη ρύπανση των υδάτων, την υπερκατανάλωση και τα επικίνδυνα χημικά.

Η σημαντική πλειοψηφία των Ευρωπαίων εκφράζει ανησυχία για τον αντίκτυπο των θεμάτων που σχετίζονται με το νερό στην υγεία και το περιβάλλον και πιστεύει ότι οι εθνικοί φορείς δεν κάνουν αρκετά για την αποτελεσματική χρήση του νερού. Η Γαλάζια Συμφωνία της ΕΕ της ΕΟΚΕ προσφέρει έναν οδικό χάρτη για ένα βιώσιμο μέλλον, ενσωματώνοντας τη διαχείριση των υδάτων στη βιομηχανική στρατηγική της ΕΕ. Επενδύοντας στις υποδομές νερού, στη διαχείριση δεδομένων και στις δεξιότητες του εργατικού δυναμικού.

Η Ευρώπη μπορεί να διασφαλίσει ότι οι βιομηχανίες της θα παραμείνουν ανταγωνιστικές, προστατεύοντας παράλληλα αυτόν τον ζωτικό πόρο. Όπως δήλωσε ο Marin, «το νερό πρέπει να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της πολιτικής μας ατζέντας. Το μέλλον των βιομηχανιών της Ευρώπης, η επισιτιστική ασφάλεια και η βιοποικιλότητα εξαρτώνται από τον τρόπο με τον οποίο διαχειριζόμαστε αυτόν τον ζωτικό πόρο».

Πηγή: in.gr
Γιάννης Κουτρουμπής