Σχολική βία: Η νέα εφηβική μάστιγα
Ο εκφοβισμός και η βία στα σχολεία παρατηρούνται όλο και περισσότερο στις σύγχρονες κοινωνίες αλλά και σε πολλές χώρες του κόσμου. Έρευνες έχουν δείξει ότι περίπου το 15% των μαθητών έχουν βιώσει συμπεριφορές εκφοβισμού, οι οποίες παρατηρούνται συχνότερα στα σχολεία στις ηλικίες από 8 έως 15 χρόνων.
Ένα στα επτά παιδιά σύμφωνα με διεθνή δεδομένα δέχεται κάποια μορφή εκφοβισμού. Αντιστοίχως στην Ελλάδα οι επιδημιολογικές έρευνες δείχνουν ότι το ποσοστό είναι ένα στα δέκα παιδιά.
Η σχολική βία και ο εκφοβισμός χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν μία κατάσταση κατά την οποία ασκείται διαρκής και επαναλαμβανόμενη/συστηματική βία και επιθετική συμπεριφορά, με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου που εμφανίζεται κυρίως στην σχολική πραγματικότητα.
Ο σχολικός εκφοβισμός εκδηλώνεται με την μορφή σωματικής αλλά και λεκτικής βίας. Συγκεκριμένα, οι πιο συνήθεις μορφές του εκφοβισμού είναι οι απειλές, ο χλευασμός, το πείραγμα, η εξύβριση, το χτύπημα, οι κλωτσιές, οι χειρονομίες αλλά και ο αποκλεισμός από ομαδικές δραστηριότητες.
Αναφορικά με τις αιτίες του φαινομένου, έρευνες έχουν δείξει ότι η σχολική βία αποτελεί ένα πολυδιάστατο, κοινωνικό αλλά και πολιτισμικό φαινόμενο.
Οι κοινωνικές πιέσεις όπως τα σύγχρονα κοινωνικοοικονομικά προβλήματα, η φτώχεια, η έλλειψη ευκαιριών και οι κοινωνικές ανισότητες, δημιουργούν ένα κλίμα ανασφάλειας και ανησυχίας για τα νέα παιδιά με αποτέλεσμα να εκδηλώνουν επιθετικές συμπεριφορές. Επίσης, οι κοινωνικές έλξεις, όπως οι επιρροές από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και το διαδίκτυο και οι κοινωνικές νόρμες που υποστηρίζουν την βία ως ένα αποδεκτό τρόπο για την επίλυση συγκρούσεων, συνήθως διαμορφώνουν ένα πλαίσιο στο οποίο ευνοείται η εκδήλωση επιθετικών συμπεριφορών στο περιβάλλον του σχολείου. Υπό αυτήν την έννοια, ο σχολικός εκφοβισμός δεν αποτελεί φαινόμενο παρθενογένεσης αλλά είναι αποτέλεσμα μίμησης συμπεριφορών που ενυπάρχουν στην κοινωνία αλλά και κοινωνικών πιέσεων που ασκούνται στα σχολεία.
Επιπλέον, οι διαφορές πολιτισμικού περιεχομένου όπως, το φύλο, τα φυλετικά χαρακτηριστικά, η εθνικότητα, η κοινωνική τάξη και οι θρησκευτικές πεποιθήσεις, σχετίζονται άμεσα με τα περιστατικά του σχολικού εκφοβισμού. Παρόλα αυτά, οι οικογενειακές παράμετροι δεν θα μπορούσαν να παραλειφθούν.
Οι ενδοοικογενειακές συγκρούσεις, η έλλειψη φροντίδας,υποστήριξης, ενθάρρυνσης και συναισθηματικής εμπλοκής, καθώς και η παραμέληση και η χρήση σωματικών τιμωριών και ακραίων σωφρονιστικών μεθόδων από την πλευρά των γονέων, ευνοούν την εκδήλωση επιθετικών τρόπων συνδιαλλαγής με τα άλλα παιδιά.
Η βία και εκφοβισμός στα σχολεία παραβιάζουν τα δικαιώματα των μαθητών, όπως το δικαίωμα για εκπαίδευση και υγεία. Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις, ότι η σχολική βία και ο εκφοβισμός έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην ακαδημαϊκή επίδοση. Συνήθως, τα θύματα του σχολικού εκφοβισμού και βίας παρουσιάζουν σχολική άρνηση, έλλειψη συγκέντρωσης και αποφεύγουν να συμμετέχουν στις ενδοσχολικές δραστηριότητες.
Επίσης, η σχολική βία και ο εκφοβισμός επιδρούν αρνητικά και στην σωματική, στην ψυχοκοινωνική αλλά και στην συναισθηματική υγεία των παιδιών.
Το σχολείο σε συνεργασία με άλλους αρμόδιους φορείς,όπως ένα κέντρο πρόληψης έχουν την ευθύνη να προστατεύουν τα παιδιά από την σχολική βία, παρέχοντας ένα ασφαλές περιβάλλον μάθησης και μία κουλτούρα χωρίς αποκλεισμούς και διακρίσεις. Επίσης, είναι ένας χώρος που μπορεί να αλλάξει τις αντιλήψεις απέναντι στην βία προάγοντας, καλλιεργώντας και προασπίζοντας με συνεπείς τρόπους πανανθρώπινες αξίες, όπως την ισότητα, τον σεβασμό, την αλληλεγγύη, την ενσυναίσθηση, την συνεργασία, τον αλτρουισμό, την αλληλοβοήθεια και την ενότητα. Το σχολικό πρόγραμμα και οι μέθοδοι διδασκαλίας θα μπορούσαν να εξοπλίσουν τους μαθητές με κοινωνικές δεξιότητες και δεξιότητες επίλυσης συγκρούσεων.
Η συμβολή της οικογένειας είναι εξίσου σημαντική. Ο μαθητής πρέπει να ζει σε ένα οικογενειακό περιβάλλον, οπού θα καλλιεργείται επίσης, η ευαισθητοποίηση, η στενή συνεργασία σε κλίμα αλληλεγγύης, η εμπιστοσύνη, η ενσυναίσθηση και ο σεβασμός.
Τέλος, οι οικογένειες των μαθητών θα πρέπει να επιδιώκουν με κάθε τρόπο την αρμονική συνεργασία του τριγώνου Σχολείο – Μαθητές – Οικογένεια γιατί η συνεργασία αυτή μπορεί να αποδώσει καρπούς και να έχει θετική επίδραση στην συμπεριφορά των παιδιών. Η εδραίωση μίας κουλτούρας χωρίς βία,αποδοχής στο διαφορετικό, αλληλεγγύης και αμοιβαίου σεβασμού στα σχολεία, έχει εξέχουσα σημασία τόσο για την πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου όσο καιγια την προώθηση της στην ευρύτερη κοινότητα.
