Ελληνική και ξένη πεζογραφία με φόντο την Κρήτη | Πολυφίλητη
Το μυθιστόρημα του Νίκου Ψιλάκη «Πολυφίλητη» χτίζει την υπόθεσή του στους χρόνους της μεγάλης πολιορκίας από τους Οθωμανούς, του Χάνδακα (σημ. Ηράκλειο),πρωτεύουσα του ενετικού Βασιλείου της Κρήτης. Ο συγγραφέας με την έλξη της καταγωγής του συνθέτει την μυθοπλασία μελεπτομερή ενάργεια που αντλεί από ενδελεχή ιστορική μελέτη, αλλά και βιωματική αφόρμηση, αφού όπως λέει , έγραφε ενθυμούμενος από την παιδική του ηλικία διηγήσεις γερόντων του χωριού του που ξεπερνώντας τις εκατονταετίες εκόμιζαν διάφορα θρυλούμενα από εκείνη την φοβερή πολιορκία που διήρκεσε 22 χρόνια, από την άνοιξη του 1647 ως τον Σεπτέμβριο του 1669.
Αναπαριστά την εποχή με λεπτομέρειες της καθημερινότητας απλών ανθρώπων με κεντρική ηρωίδα μια νεαρή γυναίκα με εξαιρετικά δύσκολη μοίρα. Εξαναγκάζεται να στερηθεί αρχικά το νεογέννητο παιδί της, να αποκρύψει την ταυτότητα του βιαστή της, να κρυφτεί εξαιτίας άδικων κατηγοριών κι όλα αυτά μέσα στον πολιορκημένο Χάντακα. Ο συγγραφέας αναβιώνει με πληρότητα τις συνθήκες της πολιορκίας. Οι Κρήτες και οι Ενετοί πολιορκούμενοι ,οι Μουσουλμάνοι πολιορκητές με συνακόλουθες εξάρσεις βαρβαρότητας ,η φοβερή απειλή της πανούκλας, πλούσιοι και φτωχοί, φαμέγιοι και ευγενείς ,ζωή και θάνατος ,έρωτες, πάθη και γεννητούρια, μια έγκλειστη ζωή επί είκοσι δύο και πλέον χρόνια που όπως μπορούσε πέταγε κι ένα άνθος μέσα σε αυτό το ζοφερό τοπίο της μακρόβιας αυτής πολιορκίας.
Παράλληλα η ευαίσθητη συνήθεια της καταγραφής ημερολογίων που φωτίζουν και προωθούν την πλοκή και μαζί με το μεγαλείο της ανθρώπινης αντοχής στις κακουχίες από κοντά και η άλλη πλευρά , η σκιά για κάποιους,εκπτώσεις ήθους που συνεπάγονται τέτοιες ιδιαίτερες συνθήκες εγκλεισμού. Μέσα λοιπόν σε όλο αυτό το εμπόλεμο τοπίο ο Ψιλάκης ενσαρκώνει με την γραφίδα του μιαν όμορφη γυναίκα. Γοητευτική στην απλότητά της, με την καθαρότητα του ήθους της, χωρίς ιδιαίτερη παιδεία αλλά με ακέραιη ευγένεια και ανθρωπιά η όμορφη Φραντζέσκα θα εμπνεύσει συναισθήματα σε ισχυρές και ανίσχυρες καρδιές και θα εξυφανθούν κοντά της φιλίες, έρωτες, πάθη που όλα θα τα διαχειριστεί με την σοφία μιας καλοπροαίρετης ψυχής.
Με όχημα την γλώσσα της νήσου μας – που ακόμη και σήμερα αντλεί από όλες τις περιόδους της ιστορικής της περιπέτειας – έδωσε με μεράκι ο συγγραφέας αποχρώσεις συναισθημάτων, ηθογράφησε με άνεση τους φωτεινούς αλλά και σκοτεινούς χαρακτήρες. Κράτησε όμως αμόλευτη την πρωτοηρωίδα και την παντοδυναμία του έρωτα. Έτσι η Φραντζέσκα παρά την ταπεινή της καταγωγή στέκεται καθ’ όλη την ροή της μυθοπλασίας μεαψεγάδιαστα βασιλική μεγαλοφροσύνη μέσα στα συντρίμμια που πάντα προκαλεί το ανθρώπινο μίσος. Ο συγγραφέας επέλεξε μια γυναίκα ταπεινής καταγωγής και της έδωσε όλη τη διαδρομή μιας εντέλει χειραφετημένης γυναίκας που κατάφερε να επιβιώσει εκείνο το φοβερό περίπου τέταρτο του 17ου αιώνα και μάλιστα να συνδεθεί με παρόμοιες ψυχές , ευαίσθητους ανθρώπους που τίμησαν και κράτησαν τα μυστικά της. Στην Κρήτη υπάρχει μια παλιά κουβέντα. «Ο άνθρωπος αγαπιέται από τα πιθέματά του» κι εννοούν τα χαρίσματα. Η Πολυφίλητη ή αλλιώς η Πολυαγαπημένη εκφράζει το όραμα ακριβώς αυτής της χαρισματικής και γοητευτικής αθωότητας. Η ηρωίδα του Νίκου Ψιλάκη δεν είναι μόνο μια γυναίκα είναι και μια πολιτεία της ψυχής των ηρώων του. Η πατρίδα που υποχρεώνεται να αφήσει και αποχαιρετά ο νοδάρος-συμβολαιογράφος Αυγουστής κραυγάζοντας «Πολυφίλητη».
«Πολυφίλητη» η Φραντζέσκα και στο ημερολόγιο του ερωτευμένου χρυσικού Αμανέα . ‘’Πολυφίλητη’’ και για τον νεανικό της έρωτα ,τον Γερώνυμο που την ξαναβρίσκει – μετανοημένος πια – στο τέλος της ιστορίας μας , ενώ εκείνη εγκαταλείπει την πολιτεία – άραγε την πρόφτασε; Ο συγγραφέας μας αφήνει με την αγωνία, ίσως γιατί δυσκολεύεται να παραχωρήσει τον έρωτα στη ευκολία του ειδυλλίου-αν και πλέον οι πρωταγωνιστές το δικαιούνται μαζί με τις ρυτίδες της μεσόστρατης πια ζωής τους.
Η Πολυφίλητη του Νίκου Ψιλάκη με φόντο την Ενετοκρατούμενη Κρήτη μας δίνει πλούσια αναγνωστική συγκίνηση μέσα από τη συνομιλία μύθου και ιστορίας. Οι πληροφορίες τοπικής ιστορίας αφορούν και τους τέσσερις νομούς της νήσου. Πολύ χρήσιμο το γλωσσάριο με τις λέξεις της Ενετοκρατούμενης περιόδου που υπάρχουν ακόμη στο γλωσσικό μας ιδίωμα. Στο εξώφυλλο του βιβλίου εικονίζεται έργο του ζωγράφου Μανώλη Σαριδάκη. Ένα εικαστικό κόσμημα χεραγκαλιαστό με την συνολική έμπνευση του συγγραφέα: το πορτρέτο μιας πανέμορφης Πολυφίλητης ,μελαγχολικής και στοχαστικής με στραμμένη την πλάτη της στο Ενετικό θαλάσσιο φρούριο στο λιμάνι του Ηρακλείου.
Το βιβλίο εκτός από την αναγνωστική απόλαυση ανοίγει και δρόμους ιστορικής μελέτης σχετικής με την εποχή του Κρητικού Πολέμου. Αξίζει λοιπόν να διαβαστεί και ολοκληρώνω την σύντομη αναφορά μου με μια από τις πολλές εύστοχες επισημάνσεις του συγγραφέα που δωρούνται με θυμόσοφη διάθεση μέσα από όλα τα πρόσωπα του μυθιστορήματος : «Να προσέχεις Αυγουστή, να προσέχεις όχι μόνο τι λες , αλλά πως το λες. Με κάθε μας αφήγηση ξαναπλάθομε τον κόσμο».
