Άγιος Σπυρίδωνας | μεγάλη γιορτή για την Κίσαμο – η ιστορία
Ο κυπριακής καταγωγής Άγιος Σπυρίδων, είναι σημαντική προσωπικότητα της Χριστιανοσύνης, ιδιαίτερα συνδεδεμένος με την πόλη και το νησί της Κέρκυρας, της οποίας είναι προστάτης Άγιος. Είναι πολιούχος της Κισάμου και γιορτάζεται κάθε χρόνο.
Η μνήμη του εορτάζεται στις 12 Δεκεμβρίου από την Ορθόδοξη Εκκλησία και στις 14 Δεκεμβρίου από την Καθολική.
Σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση, ο Άγιος Σπυρίδων γεννήθηκε περί το 270 στην Άσκια, τη σημερινή Άσσια Αμμοχώστου, που βρίσκεται στα Κατεχόμενα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Καταγόταν από ταπεινή οικογένεια και ήταν μάλλον εύπορος για τα μέτρα της εποχής, αφού είχε στην κατοχή του αγροτική γη και κοπάδια προβάτων. Με την προτροπή των γονέων του παντρεύτηκε μια ενάρετη συγχωριανή του, με την οποία απέκτησε μία κόρη, ονόματι Ειρήνη. Οι γραμματικές του γνώσεις ήταν περιορισμένες, αλλά χάρη στην αρετή του και τον άρτιο χριστιανικό του βίο εξελέγη επίσκοπος Τριμυθούντος (σημερινή Τρεμετουσιά Λάρνακας).
Ο Σπυρίδων ως επίσκοπος Τριμυθούντος μετείχε στην Α’ Οικουμενική Σύνοδο της Νικαίας (325), η οποία διαμόρφωσε το χριστιανικό δόγμα, και διακρίθηκε ως δεινός επικριτής του Αρείου. Μάλιστα θαυματούργησε, προσπαθώντας να αντικρούσει τον αιρεσιάρχη Άρειο, ο οποίος διέδιδε ότι ο Χριστός δεν είναι Υιός του Θεού, αλλά δημιούργημα του Θεού, αμφισβητώντας το θεμελιώδες για τον Χριστιανισμό δόγμα της Αγίας Τριάδας. Για να αποδείξει το αβάσιμο των δοξασιών του Αρείου, έβαλε το αριστερό χέρι στην τσέπη του κι έβγαλε ένα κεραμίδι. Δείχνοντάς το στους παρισταμένους στη Σύνοδο, με το δεξί του χέρι έκανε το σημείο του σταυρού και είπε: «Εις το όνομα του Πατρός». Οι πατέρες που παρακολουθούν τη σκηνή, συγκλονίζονται κυριολεκτικά. Γιατί με τις λέξεις του Σπυρίδωνα, η φωτιά με την οποία ψήθηκε το κεραμίδι ανέβηκε προς τα πάνω.
«Και του Υιού», πρόσθεσε. Τότε το νερό με το οποίο ζυμώθηκε το κεραμίδι, έτρεξε προς τα κάτω. «Και του Αγίου Πνεύματος» συμπλήρωσε και το χώμα έμεινε στο χέρι του.
Και αμέσως μετά απευθυνόμενος στους παρισταμένους συνοδικούς είπε: Αδελφοί και πατέρες μου, όπως το κεραμίδι αποτελεί ένα πράγμα μιας ουσίας και μιας φύσεως, αλλά είναι τρισύνθετο – φωτιά, νερό, χώμα – έτσι κι ο Άγιος Θεός. Αν και δεν πρέπει να παρομοιάσουμε την Άκτιστο και Υπερούσια αυτή Φύση με κτιστό και φθαρτό δημιούργημα, εν τούτοις για να κάνουμε τα ακατάληπτα καταληπτά, – ας μας συγχωρήσει το άπειρο έλεός Του – λέμε και τονίζουμε: Ο Θεός είναι ένας κατά την ουσία και τη φύση. Αλλά κατά τα πρόσωπα ή τις υποστάσεις είναι Τριαδικός: Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα. Είναι το λεγόμενο «Θαύμα της Κεράμου», το οποίο αποδίδεται στον Άγιο Σπυρίδωνα.
Ο Σπυρίδων εκοιμήθη εν ειρήνη το 348 και λόγω του ενάρετου βίου και των θαυμάτων που ετέλεσε κατατάχθηκε μεταξύ των Αγίων. Το λείψανό του κατά τον έβδομο αιώνα μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη για να προφυλαχθεί από τις επιδρομές των αλλοθρήσκων Αράβων στην Κύπρο. Μετά την άλωση της Πόλης το 1453 μεταφέρθηκε για ασφάλεια στην ενετοκρατούμενη Κέρκυρα, η οποία από τότε συνδέεται στενά με τον Άγιο και οι κάτοικοί της επικαλούνται το όνομά του σε κάθε δύσκολη περίσταση.
Ιερός Ναός Αγίου Σπυρίδωνα στην Κίσαμο
Η ενορία υπήρχε από τους πρωτοχριστιανικούς αιώνες, πιθανότατα με διαφορετική ονομασία. Από το 1865 έχει τη σημερινή ονομασία αλλά και μορφή του. Πρόκειται για τον ιερό ναό Μεταμορφώσεως του Σωτήρος και Αγίου Σπυρίδωνος, ο οποίος βρίσκεται στη βόρεια πλευρά της πόλης της Κισσάμου. Ο ναός κατασκευάστηκε το 1865 από ασβέστη, πέτρα και ένα ειδικό Σαντορινιό κοκκινόχωμα ιδιαίτερα ανθεκτικό ώστε να διατηρηθεί ακέραιος για πολλά χρόνια, με χρήματα και συστηματική εθελοντική εργασία ανθρώπων της ενορίας, υπό την επίβλεψη του αρχιτέκτονα Ιωάννη Καλορούμο από το Ακρωτήρι. Το 1911 ο ναός επεκτάθηκε στο δυτικό του τμήμα με το χτίσιμο του γυναικωνίτη αλλά και του λιθόκτιστου κωδωνοστασίου του με τις πέντε καμπάνες (η μεγαλύτερη ζυγίζει έναν τόνο) που όταν κρούουν, αντηχούν σε ολόκληρη την πόλη.
Ο ρυθμός του ναού είναι τρίκλιτος βασιλική με τέσσερις μαρμάρινες κολώνες που στηρίζουν την οροφή του, απομεινάρια του αρχαίου ρωμαϊκού θεάτρου της Κισσάμου. Το εσωτερικό του κοσμούν βυζαντινές τοιχογραφίες κρητικής τέχνης του Κισσαμίτη αγιογράφου Νίκου Γιανακκάκη από το 1996, εικόνες και ξυλόγλυπτα. Για 120 χρόνια, ήταν ο Μητροπολιτικός ναός της Κισσάμου και ο Άγιος του είναι ο πολιούχος και προστάτης της πόλης. Η Ιερή και θαυματουργή εικόνα του Αγίου Σπυρίδωνα φυλάσσεται ως ιερό κειμήλιο στην εκκλησία και ήταν η μοναδική που σώθηκε από τις βεβηλώσεις των Τούρκων. Δημιουργήθηκε στη Ρωσία από Ρώσο αγιογράφο το 1887 και σήμερα βρίσκεται στο ναό καλυμμένη με πολύτιμο ασημένιο πουκάμισο, έχει πάνω της πολυάριθμα πολύτιμα αφιερώματα πιστών, ως ευγνωμοσύνη για τη θεραπεία και την ανακούφιση που ένιωσαν έπειτα της παρέμβασης του Αγίου.
Επιπλέον, κάτω δεξιά υπάρχει μια επιγραφή που συντόμως αναφέρει την ιστορία της εικόνας και τη θαυματουργή δράση του Αγίου. Στην ενορία δημιουργήθηκε το εκκλησιαστικό της μουσείο, στο οποίο φυλάσσονται και εκτίθενται ιερά κειμήλια και πνευματικοί θησαυροί του παρελθόντος και μπορεί ο καθένας να θαυμάσει από κοντά. Πιο συγκεκριμένα, υπάρχουν εικόνες διαφόρων τεχνοτροπιών, σταυροί ευλογιάς και αγιασμού, δισκοπότηρα, κηροπήγια, θυμιάματα, βιβλία αλλά και αρχιερατικά και ιερατικά άμφια των ιερέων της μητρόπολης και της ενορίας.
Ο Γερμανός περιηγητής Λίχερ σημειώνει «περνώντας από την Κρήτη τον Μάιο του έτους 1865 συνάντησα στην Κίσαμο Χανίων την οικοδομή περικαλέστατου Ορθόδοξου Χριστιανικού Ναού, αλλά και τη μεγάλη προθυμία των κατοίκων για την οικοδόμησή του». Ο Ναός περατώθηκε σε τρία χρόνια και έγιναν τα εγκαίνιά του. Είναι κατασκευασμένος από πέτρα, ασβέστη και ειδικό κοκκινόχωμα, τα οποία αντέχουν στην φθορά του χρόνου, και διατηρούν το οικοδόμημα άφθαρτο και αιώνιο.
Το έτος 1911 κατασκευάσθηκε στο ναό ο γυναικωνίτης καθώς και το ωραίο πέτρινο κωδωνοστάσιο «καμπαναριό» στο οποίο βρίσκονται οι πέντε καμπάνες του. Η μεσαία και μεγαλύτερη της οποίας ο ήχος ακούγεται σ’ όλη την πόλη αλλά και τα τριγύρω χωριά, ζυγίζει ένα τόνο, είναι αφιέρωμα του Γ. Χουδαλάκη και κατασκευάστηκε στη Ρωσία. Ο Ναός είναι ρυθμού τρίκλιτου βασιλικού και η οροφή του στηρίζεται σε τέσσερις μαρμάρινες κολώνες, παρμένες από αρχαίο ρωμαϊκό θέατρο της Κισάμου. Ευρίσκεται στην βόρεια πλευρά της πόλεως και είναι κτισμένος στα ερείπια μικρότερου που κατεδάφισε πιθανότατα η μανία των Τούρκων τα πρώτα χρόνια της υποδούλωσης της χώρας και του νησιού μας.
Το εσωτερικό του Ναού είναι άριστα διακοσμημένο από παλαιά και νεότερα ξυλόγλυπτα και εικόνες, οι δε τοίχοι του αγιογραφημένοι με βυζαντινές τοιχογραφίες Κρητικής τέχνης από τον Κισαμίτη καλλιτέχνη αγιογράφο Νίκο Γιαννακάκη το έτος 1996.»
ΙΕΡΑ ΚΕΙΜΗΛΙΑ
Εκτός των πολλών Ιερών Λειψάνων διαφόρων Αγίων της Εκκλησίας μας, η ενορία μας φυλάγει ως ιερό κειμήλιο, αγίασμα σεπτό και πλούτο θαυμαστό την Ιερή και θαυματουργή Εικόνα του Αγίου Σπυρίδωνος. Κατά την Κρητική επανάσταση του 1889 και ενώ ο Ναός βεβηλώθηκε και λεηλατήθηκε, όλες οι εικόνες και τα ιερά αντικείμενά του περιυβρίσθηκαν, κάηκαν και καταστράφηκαν από τη μανία των Τούρκων, η εικόνα αυτή θαυματουργικώς διασωθείσα άπειρα τελεί σημεία και θαύματα. Η περίπυστος αυτή εικόνα κατασκευάστηκε στην Ρωσία από Ρώσο αγιογράφο το έτος 1887 με δαπάνη του μακαριστού Κισαμίτη Ιωάννου Ροκάκη. Σήμερα ευρίσκεται καλυμμένη από πολύτιμο ασημένιο πουκάμισο, αφιέρωμα ανώνυμου χριστιανού, και πάνω της ευρίσκονται πάμπολλα τιμαλφή αφιερώματα κληρικών και λαϊκών, καθώς και άλλα τα οποία έχουν όλα το σχήμα του θεραπευθέντος μέλους ασθενών και πονεμένων που αισθάνθηκαν ανακούφιση ή θεραπεύτηκαν χάρη στην επέμβαση και μεσιτεία του μεγάλου Πατέρα και Αγίου μας.
Στην κάτω δεξιά γωνία της Εικόνας είναι χαραγμένη επιγραφή η οποία αναφέρει εν συντομία την ιστορία της αλλά και την συνεχή θαυματουργική επέμβαση του Αγίου στον τόπο και το λαό του.
ΤΟ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΕΝΟΡΙΑΣ
Χρέος και ιερό καθήκον θεωρούμε την διαφύλαξη του εκκλησιαστικού μας πλούτου και της εθνικής μας κληρονομιάς. Δεν μπορεί να υπάρχει πολιτισμένος λαός και έθνος το οποίο δεν σέβεται, δεν αξιοποιεί και δεν φυλάσσει τους θησαυρούς του παρελθόντος, οι οποίοι είναι το πρόσωπο και ο πολιτισμός του στο παρόν και το μέλλον.
Αναλογιζόμενη αυτό το χρέος και η ενορία μας με μεγάλο σεβασμό ανέγειρε το εκκλησιαστικό της μουσείο, στο οποίο εκθέτει και φυλάγει ιερά κειμήλια και πνευματικούς θησαυρούς που απέμειναν από τους ιερόσυλους του παρελθόντος και σημαδεύουν τον πολιτισμό του τόπου.
Στο ενοριακό μουσείο μας φυλάσσονται εικόνες διαφόρων τεχνοτροπιών και εποχών, οι οποίες απαρτίζουν ενδιαφέρουσες ομάδες και καλύπτουν μια περίοδο τουλάχιστο δυο αιώνων. Το μουσείο κοσμούν ακόμα ιερά σκεύη καλής τέχνης, (σταυροί ευλογίας και αγιασμού, δισκοπότηρα, θυμιατά, κηροπήγια, αντιμήνσια) και λειτουργικά βιβλία του 19ου και 20ου αιώνα με πολυτιμότερο το ιερό ευαγγέλιο του 1818, γραμμένο σε ειδική γραφή, καθώς και ιερά αρχιερατικά και ιερατικά άμφια μακαριστών αρχιερέων και ιερέων της μητροπόλεως και ενορίας μας.
Εκτός των άλλων πολύτιμων κειμηλίων, στο μουσείο μας ευρίσκεται χρυσοποίκιλτη ιερατική φορεσιά, η οποία δωρίθηκε ως τάμα στον Άγιο Σπυρίδωνα από την σύζυγο του Πρίγκηπος Γεωργίου του Β΄.
Στο βιβλίο επισκεπτών υπογράφουν καθημερινά ντόπιοι και ξένοι που το επισκέπτονται και το βλέπουν σαν ζωντανή μαρτυρία αγάπης και σεβασμού στην τοπική παράδοση και ιστορία και φεύγουν πιστεύομε με θετικές εντυπώσεις.
