Η ταφή ενός νηπίου 78.000 ετών | καλλιτεχνική αναπαράσταση του Mtoto

Μια καλλιτεχνική αναπαράσταση του Mtoto, όπως θα είχε εναποτεθεί πριν από 78.000 χρόνια σε ένα έγκοιλο σπηλαίου.

Ένα από τα πρώτα στοιχεία που μας κάνουν ανθρώπους είναι η φροντίδα των αδύναμων, άρρωστων ή ηλικιωμένων μελών της κοινότητας και η μέριμνα για την ταφή των νεκρών. Για παραπάνω από έναν αιώνα η αρχαιολογική κοινότητα προσπαθεί να ανιχνεύσει τις απαρχές αυτών των χαρακτηριστικών στις παλαιολιθικές κοινωνίες των Homo sapiens, των Homo neanderthalensis και άλλων αρχαίων πληθυσμών.

Στο La Chapelle-aux-Saints στη Γαλλία 1 βρέθηκε το 1908 ο «Γέρος» ένας σχεδόν πλήρης σκελετός Neanderthal ηλικίας 40 ετών ο οποίος είχε χάσει τα περισσότερα δόντια του και υπέφερε από αρθρίτιδα, αποτελώντας ένα από τα πλέον πειστικά, αν και όχι αδιαμφισβήτητα, παραδείγματα ταφής πριν από περίπου 60 χιλιάδες χρόνια. Ένας άλλος υπέργηρος Neanderthal, ο «Nandy», έζησε αρκετά χρόνια στο Shanidar του Κουρδιστάν παρά τα σοβαρά τραύματά του στο αριστερό μέρος του προσώπου του, την απώλεια ακοής και μια σειρά από άλλες παθήσεις που θα έκαναν την καθημερινότητα αφόρητη. Στο Sungir της Ρωσίας, δύο ανήλικα παιδιά εναποτέθηκαν πριν από 13 χιλιάδες χρόνια σε ένα τάφο με τα κεφάλια τους να βρίσκονται το ένα απέναντι από το άλλο, κτερισμένα με κοσμήματα από ελεφαντόδοντο, ρούχα και δόρατα.

Περίπου 78.000 χρόνια πριν, μια κοινότητα στην Ανατολική Αφρική αποχαιρέτησε ένα παιδί περίπου 3 ετών. Οι κηδεμόνες του έσκαψαν ένα ρηχό λάκκο, έφεραν σε συνεσταλμένη στάση το μικρό του σώμα και μπορεί να ακούμπησαν το κεφάλι του σε ένα μαξιλάρι πριν αφήσουν το σώμα του στη γη. Μια νέα μελέτη η οποία περιγράφει τις λεπτομέρειες της ανασκαφής του τάφου του παιδιού αποκαλύπτει τα παλαιότερα τεκμήρια ταφής από Homo sapiens στην Αφρική.

Ο τάφος βρέθηκε το 2013 κάτω από τη βραχώδη προεξοχή μιας σπηλιάς που ονομάζεται Panga ya Saidi κατά μήκος της ακτογραμμής της νοτιοανατολικής Κένυας. Συνειδητοποιώντας ότι είχαν βρει ένα εξαιρετικά ευαίσθητο απολίθωμα, οι αρχαιολόγοι πέρασαν τα επόμενα 4 χρόνια σκάβοντας επιμελώς και ρίχνοντας τα εύθραυστα οστά σε γύψο. Δύο δόντια που αναλύθηκαν αργότερα στα Εθνικά Μουσεία της Κένυας αναγνώρισαν αναμφισβήτητα το σώμα ως ανθρώπινο παιδί. Η ομάδα έρευνας δεν μπορούσε να προσδιορίσει την αιτία θανάτου του παιδιού, αλλά η θέση του υποδήλωνε ότι το είχαν σκόπιμα φέρει σε εμβρυϊκή στάση πριν το τοποθετήσουν σε ένα ρηχό λάκκο, όπως εξηγεί ο βασικός συγγραφέας της μελέτης, Michael Petraglia, αρχαιολόγος στο Ινστιτούτο Max Planck για την Επιστήμη της Ανθρώπινης Ιστορίας. Ο στραμμένος ώμος του σκελετού δείχνει ότι πιθανότατα ήταν τυλιγμένος σφιχτά σε ένα υλικό που θυμίζει σάβανο, και ο τρόπος που το κρανίο στράφηκε και έγειρε μέσα στον τάφο του υποδηλώνει ότι μπορεί να είχε στηθεί σε κάποιο μαξιλάρι που σιγά-σιγά αποσυντέθηκε.

Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν μηχανογραφημένη τομογραφία για να κοιτάξουν μέσα από στρώματα ιζήματος για να αποκαλύψουν τα ευαίσθητα απολιθώματα μέσα.

Ψηφιακή αναπαράσταση: Jorge González/Elena Santos,  Πηγή: www.sciencemag.org

Σύμφωνα με τον Paul Pettitt, παλαιολιθικό αρχαιολόγο στο Πανεπιστήμιο Durham, δεν μπορεί να υπάρξει καμία αμφισβήτηση ότι πρόκειται για σκόπιμη ταφή. Ο Pettitt μελετά αρχαίες ταφικές πρακτικές και δεν συμμετείχε στο συγκεκριμένο έργο. Το εύρημα αυτό δείχνει ότι η παράδοση της ταφής πιθανόν να προέκυψε από μια διαδεδομένη πρακτική των Homo sapiens στην Αφρική. Μέχρι πρότινως, οι παλαιότερες ταφές στην Αφρική χρονολογούνται μεταξύ 74.000 και 68.000 χρόνια πριν – στο Συνοριακό Σπήλαιο της Νότιας Αφρικής και στην Ταράμσα της Αιγύπτου, αντίστοιχα. Στην Ευρασία, έχουν βρεθεί ταφές σύγχρονων ανθρώπων και Νεάντερταλ ηλικίας έως και 120.000 ετών.

Ο Julien Riel-Salvatore, ανθρωπολόγος στο Πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ, συμφωνεί ότι το επίπεδο φροντίδας στην ταφή του Mtoto υποδηλώνει ότι ο θάνατος ενός παιδιού ήταν ιδιαίτερα οδυνηρός. “Η ιδέα ότι οι άνθρωποι θα έκαναν τα πάντα για να διατηρήσουν το σώμα του παιδιού, το οποίο θα επιβράδυνε την αποσύνθεση του και θα το προστάτευε από άγρια ζώα, αντικατοπτρίζει το γεγονός ότι οι άνθρωποι νοιάζονταν βαθιά για τα παιδιά τους”.

Τα ευρήματα αυτά μας φέρνουν αντιμέτωπους με τις διαχρονικές ανησυχίες του ανθρώπου, τα συναισθήματα της απώλειας και του φόβου για το επέκεινα. Πάνω από όλα όμως, μας υπενθυμίζουν ότι οι κοινωνίες της παλαιολιθικής δεν ήταν τόσο διαφορετικές από την κοινωνία των σύγχρονων ανθρώπων.

Σχέδιο: Fernando Fueyo, Πηγή: https://www.sciencemag.org/news/2021/05/scientists-unearth-africa-s-oldest-burial-small-child-laid-rest-78000-years-ago?utm_campaign=news_daily_2021-05-05&et_rid=740614174&et_cid=3762851