Ψυχοσάββατο | σήμερα η μεγάλη γιορτή της Ορθοδοξίας

Ψυχοσάββατο είναι η κοινή ονομασία του Σαββάτου πριν από την Κυριακή της Απόκριας και του Σαββάτου πριν από την Κυριακή της Πεντηκοστής.

Αν και όλα τα Σάββατα του έτους είναι αφιερωμένα στις ψυχές των χριστιανών, που έχουν αποβιώσει ανά τους αιώνες, με την ελπίδα της ανάστασής τους κατά τη Δευτέρα Παρουσία, σύμφωνα με τις Γραφές, η Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία τιμά και ειδικά τη μνήμη τους τα δύο προαναφερθέντα Σάββατα.

Η Χριστιανική Εκκλησία τιμά το σώμα του ανθρώπου ως «ναόν του εν ημίν Αγίου Πνεύματος» και διδάσκει ότι αυτό θα αναστηθεί κατά τη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου, για να ενωθεί με την αθάνατη ψυχή. Γι’ αυτό απορρίπτει την καύση των νεκρών, την οποία θεωρεί ειδωλολατρική συνήθεια, και υιοθετεί την ταφή των νεκρών, ευχόμενη υπέρ αυτών.

Τα δύο Ψυχοσάββατα τιμώνται από τους πιστούς με μνημόσυνα στις εκκλησίες, τρισάγια στους τάφους των προσφιλών τους προσώπων, μοίρασμα κολλύβων και ελεημοσύνες στους φτωχούς («ψυχικό»). Το έθιμο απαγορεύει την εργασία, σύμφωνα το δίστιχο:

Ανάθεμα που δούλεψε τα τρία τα Σάββατα
Της Κρεατινής, της Τυρινής και των Αγιοθοδώρων.

Το Ψυχοσάββατο της Πεντηκοστής λέγεται και του Ρουσαλιού, επειδή έλκει την καταγωγή του από τη ρωμαϊκή γιορτή των Ρουσαλίων ή Ροζαλίων. Είναι η ημέρα, που σύμφωνα με τη λαϊκή δοξασία, οι ψυχές επιστρέφουν στον Κάτω Κόσμο, αφού κατά τη διάρκεια της πασχαλινής περιόδου κυκλοφορούσαν ελεύθερα πάνω στη γη. Τη θλίψη των ψυχών, αλλά και των οικείων τους, εκφράζει το δίστιχο:

Όλα τα Σάββατα να παν, να παν και να γυρίσουν
Το Σάββατο του Ρουσαλιού να πάει, να μην γυρίσει.

Στο Ψυχοσάββατο των Αγίων Θεοδώρων, που όμως δεν αναγνωρίζεται από την Εκκλησία, αναφέρεται και η παλαιότερη συνήθεια των ανύπαντρων κοριτσιών να τοποθετούν τα κόλλυβα κάτω από το μαξιλάρι τους και να παρακαλούν τον Άγιο να φανερώσει στον ύπνο τους τον άνδρα που θα παντρεύονταν.